Çevre Sözlüğü

0-9

Abiyotik: Yaşamdan yoksun, biyotik olmayan, biyolojik olmayan. Abiyotik çevre örnekleri arasında iklim, jeoloji ve atmosfer bulunur. (eng. Abiotic)

Absorbsiyon: Kirletici moleküllerin gaz fazından ayrıldığı ve sıvı fazda çözündüğü fiziksel (genellikle kimyasal olarak artırılan) süreç, soğurma (eng. Absorption)

Adaptasyon: Biyolojide, bir türün çevresine uyum sağlama süreci; doğal seleksiyonun birkaç nesil boyunca kalıtsal varyasyona göre hareket etmesinin sonucudur (eng. Adaptation)

Adezyon: Farklı tür maddelerin moleküllerinin birbirlerine uyguladığı çekme kuvvetine denir (eng. Adhesion)

Adiyabatik: Genleşme (soğutma) veya diğer işlemlerden kaynaklanan bir hava parselindeki sıcaklık, basınç ve hacimdeki herhangi bir değişiklik (eng. Adiabatic)

Adsorbsiyon: Bir sıvının moleküllerinin bir katının yüzeyine yapışması olayı adsorpsiyon olarak bilinir (eng. Adsorption)

Aeresol: Kimya literatüründe yer alan bir kavram olmakla birlikte, gaz halde bulunan herhangi bir kütle içerisinde asaltı halde olan katı ve sıvı parçacıkların meydana getirmiş olduğu, ince karışımlara verilen isim

Aerobik: Sadece oksijen varlığında meydana gelen bir süreç veya var olan yaşam (eng. Aerobic)

Akifer: Gözenekleri tamamen su ile dolu ve kuyulara kaynaklara yeterli miktarda su iletebilen ve kendisinden ekonomik olarak yararlanılabilen jeolojik formasyonlardır.Suyu depolayan ve önemli miktardaki suyu yeterli hızla kuyulara ulaştıran jeolojik birimlerdir. (eng. Aquifer)

Aktivasyon enerjisi: Belirli bir reaksiyona girmek için reaksiyona giren türlerin sahip olması gereken minimum enerji miktarı. (eng. Activation energy)

Akümülasyon: Bir organizma içinde pestisitler veya toksik kimyasallar gibi yabancı maddelerin sürekli birikmesi. Birikim, sürekli bir büyüme veya toplama anlamına gelir. (eng. Accumulation)

Alaşım: Bir metal elementin en az bir başka element (metal, ametal) ile homojen karışımıdır. (eng. Alloy)

Alg: Algler, su ortamında yaşayan ve tıpkı bitkiler gibi güneş ışığından enerji üretmek için fotosentez kullanan mikroskobik organizmalardır. (eng. Algae)

Alg patlaması: Bir alg patlaması veya denizde çiçeklenme veya su çiçeği, bir su sistemindeki alg popülasyonunda hızlı bir artıştır. (eng. Algal Bloom)

Algisit: Algleri öldürmek veya kontrol etmek için özel olarak kullanılan bir madde veya kimyasal. (eng. Algicide)

Alkali: Suda çözünerek hidroksit iyonları veren bir bileşik. Alkaliler asitleri nötralize ederek tuz ve su oluşturur.

Alkalinite: Bir su kütlesinin tamponlama kapasitesi; su kütlesinin asitleri ve bazları nötralize etme ve böylece oldukça kararlı bir pH seviyesini koruma yeteneğinin bir ölçüsü. (eng. Alkalinity)

Allerjen: Alerjik reaksiyona neden olan madde (eng. Allergen)

Alum: Boyama ve tabaklamada çözelti halinde kullanılan, alüminyum ve potasyumun hidratlı bir çift sülfatı olan renksiz bir bileşik

Anabolizma: Enerjinin depolanması ile birlikte canlı organizmalardaki karmaşık moleküllerin daha basit olanlardan sentezi; yapıcı metabolizma. (eng. Anabolism)

Anaerobik: Serbest oksijen yokluğu ile ilgili veya bunu gerektiren. (eng. Anaerobic)

Ankestör hücre: Son evrensel ata (LUA) olarak da adlandırılan son evrensel ortak ata veya son evrensel hücresel ata (LUCA), şu anda Dünya’da yaşayan tüm organizmaların ortak bir ataya sahip olduğu en son organizma popülasyonudur. (eng. Ancestor cell)

Anoksik: Patolojik oksijen eksikliği, özellikle hipoksi. (eng. Anoxic)

Antijen: Bağıştıran ya da antijen vücuda girdiğinde bağışıklık sistemi tarafından antikor üretimine yol açan yabancı moleküllerdir. Antijenler genellikle protein ve polisakkarit yapısında canlı organizma kısımları ya da büyük moleküllü proteinler ve bunlara bağlanmış karbonhidratlar, nükleik, lipidik kısımları ya da ürünleridir. (eng. Antigen)

Antropojenik: İnsan kökenli eylemler için kullanılan terimdir. (eng. Anthropogenic)

Anyon: Negatif elektrikle yüklü iyon. (eng. Anion)

Aromatik: Bir veya daha fazla benzen halkası içeren bileşenler aromatikler olarak adlandırılır. Aromatik bileşikler, organik kimyasal bileşiklerin, halkalı molekül yapıları ve farklı özellikleriyle alifatik bileşiklerden ayrılan geniş bir grubudur. (eng. Aromatic)

Asbestos: Asbest (asbestos) ya da amyant, lifli yapıda kanserojen bir mineraldir.

Asidifikasyon: Asitleşme, maddenin içeriğinin daha asidik hale geldiği doğal bir süreçtir. (eng. Acidification)

Asidite: Belirli bir pH değerine kadar güçlü bir bazla reaksiyona girme kapasitesi. (eng. Acidity)

Asimilasyon: Asimilasyon, bir organizmanın beslenmesinin bir parçası olarak, gastrointestinal sistem içindeki besinlerden vitamin, mineral ve diğer kimyasalların emilim sürecidir. (eng. Asimilation)

Asit: Suya karıştırıldığında hidrojen iyonları veren, mavi turnusolü kırmızıya çevirme özelliğinde olan ve bileşimindeki hidrojenin yerine maden alarak tuz oluşturan hidrojenli bileşik. (eng. Acid)

Atmosfer: Bir gezegeni veya başka bir gök cismini çevreleyen gaz katmanları. (eng. Atmosphere)

Atom: Atom, maddenin elektrik yüklü parçacıkları serbest bırakmadan bölünebildiği en küçük birim. Aynı zamanda bir kimyasal elementin karakteristik özelliklerine sahip en küçük madde birimidir.

Bakteri: Bakteri, tek hücreli mikroorganizma grubudur. Tipik olarak birkaç mikrometre uzunluğunda olan bakterilerin çeşitli şekilleri vardır, kimi küresel, kimi spiral şekilli, kimi çubuksu, kimi virgül şeklinde olabilir. Yeryüzündeki her ortamda bakteriler mevcuttur. (eng. Bacteria)

Baz: Baz, suda iyonlaştıklarında ortama OH− (hidroksit) iyonu ve elektron çifti verebilen maddelerdir. (eng. Base)

Bazik: pH değeri 7’nin üzerinde olan çözeltiler bazik olarak tanımlanır. (eng. Basic)

Bağ: Çekirdekte bulunan atomların bir arada tutulmasını sağlayan kuvvettir. (eng. Bond)

Benzen: Benzen, aren veya aromatik hidrokarbonlar olarak adlandırılan organik bileşikler sınıfının en basit üyesidir.

Beta: Beta ışınları, alfa ışımaları gibi bir atom çekirdeğin parçalanmasından oluşan ışınlara denir.

Bikarbonat: Bikarbonat, inorganik kimyada, (IUPAC-önerilen isim: hidrojen karbonat) karbonik asitin protonsuzlaştırılmasındaki bir ara yapı. (eng. Bicarbonate)

Bileşen: Bir bileşen veya içerik, bir karışımın parçasını oluşturan bir maddedir. (eng. Component)

Bileşik: Bileşikler belirli sayıda element atomunun kimyasal bir bağ ile bağlanmasıyla oluşur. (eng. Compound)

Biyoakümülasyon: Biyobirikim ya da biyoakümülasyon, pestisit gibi toksinlerin ya da çevrede nadir bulunan yararlı ve gerekli oligoelementler gibi bazı kimyasal maddelerin bitkiler, hayvanlar, mantarlar ya da mikroorganizmalar gibi organizmaların canlı ya da cansız bölümlerinde ya da organizmalarının tamamında soğurularak birikmesini anlatan bir terimdir. (eng. Bioaccumulation)

Biyodiversite: Değişik kökenlerden gelen canlı türleri arasındaki variyebilite; organizmaların çeşitlerinin alan ya da hacim birimi başına sayısı; belirli bir zamanda belirli bir yerdeki türlerin bileşimi, biyolojik çeşitlilik. (eng. Biodiversity)

Biyoenerji: Biyolojik kaynaklardan elde edilen malzemelerden sağlanan yenilenebilir enerjidir. (eng. Bioenergy)

Biyofilm: Canlı ya da cansız bir yüzeye yapışarak, ekstrasellüler polisakkarit matriks içerisine gömülmüş ve hareketsiz biçimde birbirine, sert bir yüzeye ya da bir ara yüzeye geri dönüşümsüz şekilde tutunmuş protein sentezi ve genetik yapı açısından tamamen farklı fenotip gösterebilen mikroorganizmaların oluşturduğu bir topluluk.(eng. Biofilm)

Biyogaz: Biyogaz terimi temel olarak organik atıklardan kullanılabilir gaz üretimi, oksijensiz ortamda mikrobiyolojik floranın etkisi altında organik maddenin karbondioksit ve metan gazına dönüştürülmesidir. (eng. Biogas)

Biyokatalist: Bir kimyasal, özellikle bir biyokimyasal reaksiyonun hızını başlatan veya artıran bir enzim (eng. Biocatalyst)

Biyokütle: Biyokütle, yaşayan ya da yakın zamanda yaşamış canlılardan elde edilen fosilleşmemiş tüm biyolojik malzemenin genel adıdır. (eng. Biomass)

Biyoloji: Biyoloji ya da Dirimbilimi, canlıları inceleyen bilim dalı. (eng. Biology)

Biyolojik arıtma: Biyolojik arıtma, atık suyun içerisinde askıda veya çözünmüş olarak bulunan organik maddelerin bakteriler tarafından parçalanması ve çökelebilen biyolojik floklarla sıvının içerisinde kalan atmosfere kaçan sabit inorganik bileşiklere dönüşmesidir. (eng. Biologic treatment)

Biyom: Biyom, biyosferin aynı iklim koşullarında ve aynı bitki örtüsünün egemen olduğu çok geniş bölümlerini belirten çevrebilim terimidir. (eng. Biome)

Biyometrik: Biyometri demek; bir kişinin davranışsal yahut fiziksel benzerliklerini ölçerek var olan kayıtlar ile karşılaştırmalar yaparak otomatik bir şekilde tanımla yapmak anlamını taşımaktadır. (eng. Biometric)

Biyosentez: Biyolojik alanda, bir biyosentez, bir organizma içinde karmaşık organik maddeler üretildiğinde meydana gelen bir dizi reaksiyonu temsil eder , daha basit olan diğerlerine dayanarak, daha sonra enerji metabolizmasının yıpranmasıyla oluşur. (eng. Biosynthesis)

Biyosfer: Yeryüzünün üzerinde yaşam bulunan bölgelerine verilen ad. (eng. Biosphere)

Botanik: Bitki bilimi, bitki biyolojisi. (eng. Botanic)

CFC: Kloroflülorokarbon (eng. Chlorofluorocarbon)

COD: Kimyasal oksijen ihtiyacı. (eng. Chemical Oxygen Demand)

Cam balon: İçinde bazı kimyasal reaksiyonların gerçekleştirildiği, çözelti hazırlamada, ısıtma ve kaynatma işlemlerinde ve geri soğutucuya takılarak çeşitli deney düzeneklerinin hazırlanmasında kullanılan laboratuvar aleti (eng. Glass ballon)

Cansız çevre: Doğadaki cansız unsurlar (toprak, su) (eng. Inanimate environment)

Cıva: Bulunduğu ortamdaki organizmalarda zararlı etkilere sebep olabilen metalik element (eng. Mercury)

Çamur: Atık suyun arıtılma aşamaları sonucunda ortaya çıkan yoğunlaşmış katı. (eng. Sludge)

Çamur Sindirimi: Uygulanan anaerobik işlem ile atık su çamurunun Biyolojik Oksijen İhtiyacını çevresel yönden uygun düzeye indirmek (eng. sludge digestion)

Çevre: Belirli organizmanın var olduğu koşullar ya da ortam (eng. Environment)

Çevre Dostu: Çevreye zararı olmayan ve ekolojik dengenin bozulmasına neden olmayan ürünleri belirtir. (eng. Environmentally Friendly)

Çevre Koruma Ajansı: Kirleticiler ile ilgili yönetmelikleri uygulamak ile görevli Amerikan federal kuruluşu (eng. Environmental Protection Agency)

Çevre Mühendisliği: Çevre kirliliğinin azalmasına ve çevrenin korunmasına yönelik projeler geliştirilmesini ve çevre süreçlerinin incelenmesini içerir (eng. Environmental Engineering)

Çevresel Etki Değerlendirmesi: Gerçekleştirilmesi planlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmalar bütünüdür. (eng. Environmental Impact Assessment)

Çevresel Etki Raporu: Çevresel etki değerlendirmesi çalışmalarının sonucunu içeren rapor (eng. Environmental Impact Report)

Çökelme: Çözelti içinde çözünen atomların bir araya gelerek çözelti içinde ayrı bir faz oluşturması (eng. Precipitation)

Çökeltme: Katıların yerçekimi sebebiyle çökelme süreci (eng. Sedimentation)

Çökeltme Tankı: Sudan daha yoğun olan katı maddelerin yer çekimi etkisiyle çöktürülmesini sağlayan atık su işletme tesisinin bir bölümüdür (eng. Sedimentation Tank)

Çöp: İşlevini yitirmiş ve kullanılamaz her türlü materyal (eng. Garbage)

Çözelti: İki veya daha fazla maddeden oluşmuş homojen karışım. (eng. Solution)

Çözücü: Bir çözeltinin en fazla miktardaki bileşeni veya çözeltiye fiziksel halini veren bileşendir. (eng. Solvent)

Çözünen: Bir çözeltinin miktar olarak az bulunan bileşenleri (eng. Dissolving)

Çözünmüş Oksijen: Suyun veya atık suyun içinde çözünmüş halde bulunan oksijen miktarı (eng. Dissolved Oxygen)

Çözünürlük: Belirli bir sıcaklıkta sabit hacimdeki bir çözücüde doymuş bir çözelti elde etmek için çözünen maddenin miktarı. (eng. Resolution)

Çürüme: Organik maddenin bakteriler ile ayrışması (eng. Decay)

Çıkış Kanalı: Sıvı atıkların götürüldüğü suyolu (eng. Output Line)

DDT: Diklorodifeniltritkloretan, Kuvvetli böcek öldürücü (eng. Dichlorodiphenyltrichloroethane)

DNA: Tüm canlı hücrelerde (bakteriler, virüsler, parazitler, bitkiler ve hayvanlar) bulunan benzersiz genetik kod

DNT: Dinitrotoluen

Dalga Boyu: Birbirini takip eden iki dalga tepesi yada çukuru arasındaki uzaklıktır. (eng. Wavelength)

Damlatmalı filtre: Atık suyun arıtılma sürecinde ikincil arıtma tesislerinde kullanılan biyolojik filtre (eng. Dripping filter)

Damıtma: Bir sıvıyı buharlaştırıp, oluşan buharını yoğunlaştırarak ayrıştırma işlemi. (eng. Distillation)

Damıtma Tesisi: Tuzlu suyu içme suyuna dönüştüren tesisler (eng. Dripping)

Deoksiriboz: Beş karbonlu şeker (eng. Deoxyribose)

Derişik çözelti: Göreceli olarak çok miktarda çözücü içeren çözelti. (eng. Concentrated solution)

Derişim: Bir maddenin belirli miktardaki bir çözücü veya bir çözeltinin içindeki göreceli miktarı. (eng. Concentration)

Desibel: Sesin şiddetinin ölçülmesinde kullanılan uluslararası birim. Kısaca dB olarak yazılır. (eng. Decibel)

Desikatör: Nemden etkilenen maddelerin nemden korunması, örneklerden suyun çekilmesi ve maddenin kuru hâlde kalması için laboratuvarlarda kullanılır (Eng. Dessicator)

Dezenfeksiyon: Zararlı organizmaların klorlama yoluyla yok edilmesi (eng. Disinfection)

Difüzyon: Bir gazın havada veya başka bir gaz içinde yayılması. (eng. Diffusion)

Diyaliz: Atık suyun arıtılması sürecinde kullanılır. Büyük parçaların küçük parçalardan ayrılma yöntemi (eng. Dialysis)

Dobson birimi: Ozon ölçümünde kullanılam birimdir. Milimetrenin yüzde birine eşittir (eng. Dobson unit)

Doymamış çözelti: Belirli bir sıcaklıkta doymuş halden daha az çözücü içeren çözelti. (eng. Unsaturated Solution)

Doymuş çözelti: Belirli bir sıcaklıkta çözebileceği maksimum çözüneni içeren çözelti. (eng. Saturated Solution)

Doğal gaz: Yer kabuğunun içindeki fosil kaynaklı, metan ve hidrokarbonlar içeren yakıt (eng. Natural gas)

Dublet: Atomların bileşik oluştururken elektron alarak ya da vererek en dış enerji seviyelerindeki toplam elektron sayısının helyum gibi 2 olması hâlidir. (eng. Doublet)

E. Coli: Escherichia coli . Genel olarak insan ve hayvanların bağırsaklarında bulunan bir bakteri.

EPA: Çevre Koruma Ajansı. (eng. Environmental Protection Agency)

Ecesis: Bir bitki veya hayvanın yeni bir habitata yerleşebilme yeteneği.

Ekdison: Böceklerin ve eklembacaklıların tüy dökmelerine neden olan tüy dökücü hormon. (eng. Ecdysone)

Ekdiz: Eklem bacaklılar ve sürüngenler tarafından deri dökülmesi. (eng. Ecdysis)

Ekistik: İnsan yerleşimlerini inceleyen bilim. (eng. Ecstasy)

Ekman Tabakası: Yakın atmosferde rüzgarın veya okyanuslarda üst akıntıların yükseklik veya derinlikle yön değiştirdiği tabaka. (eng. Ekman Layer)

Eko: Yunanca “ev” kelimesinden türetilen bir ön ek. (eng. Eco)

Ekoglasnost: 1989 yılında Bulgaristan’da kurulmuş bir sivil toplum kuruluşudur. (eng. Ecoglasnost)

Ekoloji: Tüm biyotik ve abiyotik bileşenler de dahil olmak üzere organizmalar ve çevreleri arasındaki karşılıklı ilişkilerin incelenmesi. (Eng. Ecology)

Ekolojik Konum: Bir türün yaşamını sürdürmesi için gerekli tüm koşulları sağlayan ekolojik yaşama ortamındaki yeri. (eng. Ecological Location)

Ekosfer: Yeryüzünün canlıları içeren bölümü; biyosfer ve karşılıklı etkileşimin söz konusu olduğu atmosfer, hidrosfer ve litosfer kesiti. (eng. Ecosphere)

Ekosistem: Birbirleri ile ve cansız ortamla ilişki içinde olan kendi içinde yeterli bitki ve hayvan topluluğu. (eng. Ecosystem)

Ekosonder: Ultrasonik ses dalgaları yardımıyla deniz dibi derinliğini ölçen ve dikey deniz ortamındaki cisimlerin yüzeye olan mesafesini tespit eden bir yardımcı cihazıdır. (eng. Ecosonder)

Ekoton: Belirli popülasyona ait yaşama alanlarının sınır bölgelerine verilen isimdir. (eng. Ecotone)

Elektrodiyaliz: Suyun tuzunun giderilmesinde kullanılan elektrokimyasal işlem. (eng. Electrodialysis)

Emisyon: Gaz yada gaz ve partikül karışımlarının atmosfere verilmesi. (eng. Emission)

Endemik: Bulunduğu bölgenin ekolojik şartları yüzünden yalnızca belirli bölgede yaşayan/yetişen, dünyanın başka yerinde yaşama/yetişme ihtimali olmayan, yöreye özgü hayvan/bitki türüdür. (eng. Endemic)

Endrin: Klorlu hidrokarbonlar sınıfından çok zehirli, geniş spektrumlu böcek öldürücü.

Endüstriyel Atık: Endüstriyel işlemler sonucunda ortaya çıkan atık, özellikle sıvı atıklar. (eng. Industrial Waste)

Enerji Dönüşümü: Bir enerji biçiminin diğerine dönüşmesi.(eng. Energy Conversion)

Entropi: Yararlanılamayan enerjinin ölçümü; bir sistemdeki düzensizliğin düzeyinin ölçümü. (eng. Entropy)

Enzim: Canlı maddeye özgü katalizör. (eng. Enzym)

Epidemiloji: Bir nüfus topluluğundaki hastalıkların sıklıklarının ve yaygınlıklarının incelenmesiyle ilgili tıp bilimi. (eng. Epidemiology)

Erken Orman Ardıllığı: Bir bölgedeki bitki örtüsünün kaldırılmasından veya yok edilmesinden sonra ilk olarak gelişen bitki ve hayvan topluluğu. (eng. Early Forest Succession)

Erozyon: Havanın yada insanların müdahalesi sonucunda kaya parçacıklarının ve toprağın asıl yerlerinden kopmaları, taşınmaları ve başka bir yerde kalmaları süreci. (eng. Erosion)

Esmer Kömür: Düşük kaliteli kömür; linyit. (eng. Lignite)

Evsel Atık: Yönetiminden belediyenin sorumlu olduğu, evlerden kaynaklanan ya da içerik veya yapısal olarak benzer olan ticari, endüstriyel ve kurumsal atıklara verilen addır. (eng. Domestic Waste)

Fabrika Hayvancılığı: Büyük ölçekli, sanayileşmiş tarım/hayvancılık. (eng. Factory Farming)

Fahrenhayt: Alman fizikçi Daniel Gabriel Fahrenheit tarafından 1724 yılında oluşturulan bir sıcaklık ölçüm birimidir. (eng. Fahrenheit)

Fakültatif: Oksijen gibi belirli bir çevresel faktör olsun ya da olmasın, farklı koşullar altında yaşama yeteneğine sahip olmak. (eng. Facultative)

Fakültatif Mutualist: Ev sahibiyle ilişki kuran ancak ondan ayrı da yaşayabilen faydalı bir ortak yaşam. (eng. Facultative Mutualist)

Fan: Alüvyon yelpazesi gibi kama şeklindeki bir tortu kütlesi (genellikle kum ve çakıl). (eng. Fan)

Fasiyes: Belirgin bir yer sürecini ve depolanma ortamını yansıtan çökel paketlerinin özelliklerinin genel ismidir. (eng. Facies)

Fauna: Jeolojik bir dönem/bölge ile ilgili, insanlar dışındaki hayvanların tümünün yaşamı. (eng. Fauna)

Fenoller: Tarım ilaçlarının, eczacılıktaki ürünlerin, sepilemedeki etki maddelerinin, reçinelerin ve boyaların üretiminde kullanılan, insan ve su yaşamı bakımından zehirli etki taşıyan endüstriyel atık suda bulunan aromatik bileşikler. (eng. Phenols)

Feral: Yabani koşullarda yaşayan, evcilleştirilmiş örnekleri de bulunan hayvanlar ve bitkiler.

Filtre: Hava veya sıvının geçmesine izin veren ancak katı parçacıkları tutan gözenekli bir ağ. (eng. Filter)

Fitoplankton: Bitkisel plankton. (eng. Phytoplankton)

Flor: Atom numarası 9, atom ağırlığı 19, yoğunluğu 1,265 olan, kokusu ozonu andıran, kahverengimsi sarı renkte, halojenler grubunun ilk elementidir. (eng. Fluorine)

Flora: Bir jeolojik dönem yâda yöre ile ilgili bitki yaşamı. (eng. Flora)

Floroidler: Flor içeren bileşikler. (eng. Fluorides)

Fosfat: Bitkiler için gerekli besin niteliği taşıyan ve insan ve hayvan gıdasının normal bileşeni olan fosfor bileşikleri; aynı zamanda lağım suyu ve tarımsal yüzey akışlarında da oluşur ve su oluşumlarında ötrofikasyona neden olur. (eng. Phosphate)

Fosil Yakıt: Kömür, petrol, doğal gaz vb. gibi doğal organik yakıtların tümü. Fosil yakıtlar bitki ve hayvan maddesinin milyonlarca yıl boyunca toprak altında ayrışmasından oluşur. (eng. Fossil fuels)

Fosjen: Renksiz tahriş edici gaz. (eng. Phosgene)

Fotokimyasal Duman: Endüstriyel işlemlerden ve otomobil egzoz gazlarından kaynaklanan hidrokarbon ve azot oksitleri emisyonlarının kirlettiği havada kuvvetli güneş ışığının etkisiyle gerçekleşen fotokimyasal tepkimenin oluşturduğu duman. (eng. Photochemical smoke)

Fotosentez: Klorofil içeren bitkilerin atmosferdeki karbondioksitten ve sudan, güneş ışığını enerji kaynağı olarak kullanarak karbonhidrat oluşturması, serbest kalan oksijenin ise atmosfere bırakılması süreci. (eng. Photosynthesis)

Fotovoltaik Yöntem: Güneş enerjisi örneğinde olduğu gibi, fotosel kullanarak ışıktan elektrik üretme yöntemi. (eng. Photovoltaics)

Fpom: İnce parçacıklı organik madde. (eng. Fine particulate organic matter)

Freaon: Yaygın biçimde kullanılan klorofluorokarbon. (eng. Freon)

Freatik: Freatik hidrolojide akiferleri, speleolojide mağara geçitlerini ve volkanolojide patlama tipini ifade etmek için kullanılan bir terimdir. (eng. Phereatic)

GAC: Taneli aktif karbon. (eng. Granular activated carbon)

GEMS: Global Çevre İzleme Sistemi. (eng. Global Environmental Monitoring System)

Gama Radyasyon: Global Atmosfer Araştırması Programı. (eng. Global Atmosferic Resarch Programme)

Gause Yasası: Rekabetçi dışlanım ilkesi, Georgy Gause tarafından tarafından diğer ekolojik faktörlerin sabit ve değişmez olması durumunda aynı kaynaklar için rekabet eden iki türün bir arada olamayacağını belirten bir ilkedir. (eng. Gause’s Principle)

Gaz Dezenfektan: Yapılarda ve seralarda kullanılan gazlaştırılmış böcek öldürücü. (eng. Fumigant)

Gaz Kromatograf: Bir gaz veya sıvı karışımın içindeki gazların veya uçucu sıvıların oranlarını belirleyebilen analiz cihazı. (eng. Gas chromatograph)

Gazlaştırma: Katı veya sıvı hidrokarbonların (kömür gibi) yakıt olarak kullanılmak üzere gaza dönüştürülmesi. (eng. Gasification)

Gazolin: Şeker kamışının fermantasyonu ile üretilen temiz bir yakıt olan benzin ve etanol karışımı. (eng. Gasohol)

Geceyarısı Çöp Dökme: Yasadışı ve gizli çöp dökme. (eng. Midnight dumping)

Gezer Ev: Su ve elektriği bulunan, içinde yaşanan karavan. (eng. Mobile home)

Girdap: Havanın ve su akımlarında türbülansın neden olduğu her türlü boyutta anafor hareketi. (eng. Eddy)

Girdap Yayılması: Çalkantılı bir akış rejiminde bulunan yabancı maddelerin moleküler difüzyona kıyasla çok daha büyük bulutlarda yayılımı. (eng. Eddy difusion)

Girdi: Bir ortama bulunan ve çevre için zararlı kirleticiler içeren her tür gaz ya da sıvı atıklar. (eng. Input)

Gizli Yağış: Potansiyel bir kirlilik nedeni oluşturan ve ağaçlarla bitkileri etkileyen, yağmur dışındaki nem durumu. (eng. Occult precipitation)

Gres: Madeni yağlara göre daha yüksek akmazlığa sahip, orijinalinde kalsiyum, sodyum ya da lityum sabun jelinin mineral yağlarla emülsiyon halinde olduğu bir yağlayıcı çeşididir. (eng. Grease)

Gri Alan: Genellikle emniyetli kabul edilen. (eng. Generally recognized as safe)

Gri Su: Duştan, küvetten, lavabolardan toplanan, fotoseptik atığı dışında tutan evsel atık suya verilen addır. (eng. Grey water)

Gölet: Gölden küçük ve havuzdan büyük, doğal yada yapay olarak yapılmış su kütlesi (oluşumu). (eng. Pond)

Gübre: Toprağı daha verimli duruma getirmek amacıyla toprağa dökülen, karıştırılan her türlü hayvan dışkısı, bitkisel ya da kimyasal madde. (eng. Fertilizer)

Gürültü Kirliliği: İnsanlar üzerinde olumsuz fizyolojik ve psikolojik etkiler yaratan, arzu edilmeyen sesler. İnsan, hayvan veya makine kaynaklı oluşan istenmeyen sesler. (eng. Noise pollution)

Habitat: İçerisinde bir çok türün barındığı, hem canlı hem de cansız ögeleri içinde barındıran yaşam alanı.(eng. Habitat)

Halofil: Yüksek tuz konsantrasyonlarında yaşamını sürdürebilen canlı.(eng. Halophile)

Halojenler: Periyodik cetvelin 7A grubunda bulunan, elektronegatifliği yüksek elementler.(eng. Halogens)

Havalandırma: Su arıtma işleminde su bileşenlerini kaldırmak veya değiştirmek için fırçalama ve oksidasyon yöntemleri kullanan bir prosestir.(eng. Aeration)

Helikal: Helezon, sarmal şeklinde olan.(eng. Helical)

Helikaz: DNA’nın iki zinciri arasında, nükleik asitleri birbirine bağlayan, hidrojen bağlarını kırmakta görevli olan enzim.(eng. Helicase)

Hepatit: A, B, C, D, E gibi türleri olan ve virüslerin sebep olduğu karaciğerde oluşan iltahabın yarattığı hastalıktır.(eng. Hepatitis)

Herbisit: Tarımda; istenmeyen, yabancı bitkilerden kurtulmak için kullanılan toksik bir kimyasal.(eng. Herbicide)

Heterotrof: Besinlerini kendikendilerine üretemeyen, dışarıdan almak durumunda olan canlılar.(eng. Heterotroph)

Hidrofilik: Su ile etkileşime girebilen maddeler.(eng. Hydrophilic)

Hidrofobik: Su ile etkileşime giremeyen maddeler.(eng. Hydrophobic)

Hidrojen bağı: Zayıf bağların en kuvvetlisidir. İçerisinde F,O veya N elementleri içeren iki molekül arasında oluşur.(eng. Hydrogen bond)

Hidrokarbon: Yapısında yalnızca karbon ve hidrojen bulunan bileşikller.(eng. Hydrocarbon)

Hidroksil: Bir hidrojen ve bir oksijenden oluşan, -1 yüklü moleküldür.(eng. Hydroxyl)

Hidrolik: Sıvıların mekanik özelliklerini inceleyen bir mühendislik dalı.(eng. Hydrolic)

Hidrolitik: Hidrolizle ilgili, hidrolize yardımcı olan.(eng. Hydrolitic)

Hidroliz: Hidro ve liziz kelimelerinin birleşmesinden meydana gelir. Su ile parçalama olarak nitelendirilebilir. Bir tepkimede suyun girişi ile büyük moleküllerin daha küçük moleküllere parçalanması işemidir.(eng. Hydrolysis)

Hidroloji: Su bilimi. Suyun biyolojik, kimyasal veya fizksel etmenlerini inceleyen bilim dalıdır.(eng. Hydrology)

Hidrosfer: Su küre. Dünyada bulunan tüm su kütlesine verilen addır.(eng. Hydrosphere)

Hif: Mantarların oluşturduğu, filamentli bir ağ yapısı.(eng. hyphae)

Higrometre: Havada bulunan nem miktarını ölçmek için kullanılan cihazdır. Nemölçer olarak da bilinir.(eng. Hygrometer)

Hipersalin: Çok yüksek tuz konsantrasyonlarına sahip.(eng. Hypersaline)

Hipertermofil: Yüksek sıcaklıklarda yaşamlarını idame ettirebilen canlılar.(eng. Hyperthermophilic)

Hipolimnion: Göllerin derinliklerinde bulunan, ışık almayan, oksijen miktarı ve sıcaklığın düşük olduğu su tabakası.(eng. Hypolimnion)

Histogram: İstatistikte, gruplandırılmış verilerden oluşturulan sütun grafikleri.(eng. Histogram)

Homeostazi: Bir organizmanın sahip olduğu iç denge.(eng. Homeostasis)

Homojenlik: Bir maddenin, yapının her noktasının aynı özelliklerde olması durumu.(eng. Homogenity)

Horizon: Toprağı oluşturan katmanların her birine denir. Bu katmanlar fiziksel ve kimyasal olarak birbirlerinden farklıdırlar.(eng. Horizon)

Humus: Mikroorganizmalar tarafından parçalanan hayvan ve bitki atıklarının oluşturduğu, toprağı besleyen maddeye denir.(eng. Humus)

Hücre: Bir organizmanın yaşamsal faaliyetlerinin gerçekleştiği en temel yapı birimidir.(eng. Cell)

Isı: Yüksek sıcaklıklardan düşük sıcaklıklara aktarılabilen bir enerji türüdür.(eng. Heat)

Isı Adası: Kentleşme sonucu, büyük şehirlerin barındırdığı nüfus ve insan faaliyetleri sonucu kırsal kesminden daha sıcak olması durumu.(eng. Heat island)

Isıl: Isıyla ilgili, ısınan.(eng. Thermal)

Izgara: Arıtma tesisine zarar verebilecek nitelikte olan iri madde, kum, yağ, gres ve köpük gibi yüzücü maddelerin tutulmasına yarayan bir düzenek.(eng. Grid)

Işın: Işığın dalga sinüzoidin aynı fazına sahip olduğu tüm noktaların kümesine dik olarak gösterilen bir ışık modelidir. Bu yön aynı zamanda enerji akış yönünü de belirtir.(eng. Ray)

İkincil arıtma: Biyolojik ve kimyasal yöntemlerle organik maddelerin arıtlıdığı aşama.(eng. Secondary treatment)

İklim: Bir coğrafyada gerçekleşen meteorolojik olayların ortalaması. (eng. Climate)

İklim değişikliği: Fosil yakıtların aşırı tüketilmesi sonucu alışık olduğumuz ikllim koşullarının, sıcaklıkların, hava olaylarının değişime uğraması (eng. Climate change)

İletken: Isıyı, elektrik akımını, sesi elektronlar veya moleküler hareketler aracılığıyla kendi üzerinden geçirip aktara bilen madde.(eng. Conductive)

İndikatör: Belirteç. Kimyada, bir maddenin bazı kimyasal özelliklerini ayırt edebilmek için kullanılan ilave maddelerdir.(eng. Indicator)

İndirgenme: Bir kimyasal tepkimede bir bileşiğin veya elementin kaybetmesi olayı.(eng. Reduction)

İnert: Kimyada, herhangi bir tepkimeye girmeye meyilli olmayan madde.(eng. Inert)

İnkübasyon: İnkübatörde, mikroorganizmalar için optimum sıcaklıkların sağlanması işlemi.(eng. Incubation)

İnorganik: Canlılar tarafından üretilmeye, doğada hazır olarak bulunan, yapısında karbon ve hidrojeni aynı anda bulundurmayan maddeler.(eng. Inorganic)

İnsektisit: Böcek ilacı. Tarımda, ürünlerin böceklerden korunmasını sağlayan toksik maddeler.(eng. Insecticide)

İnterpolasyon: Bilinen değerlerin artış miktarlarına bakılarak istenilen değerin yaklaşık olarak bulunmasına yarayan numerik metod.(eng. Interpolation)

İstemli tepkime: Entropinin sıfırdan büyük olduğu, dışarıdan herhangi bir müdahale olmadan, kendiliğinden gerçekleşebilen reaksiyonlar (eng. Spontaneous reaction)

İstemsiz tepkime: Entropinin sıfırdan küçük olduğu, kendiliğinden gerçekleşmeyen tepkimelerdir.(eng. Nonspontaneous reaction)

İyodür: (I-) İyot elementinin -1 yüklü halidir.(eng. iodide)

İyon: Bileşikleri oluşturan, elektrik yüklü parçacıklardır.(eng. Ion)

İyonlaşma Enerjisi: Bir atomun son yörüngesindeki bir elektronu koparmak için harcanması gereken minimum enerji.(eng. Ionization Energy)

İyonosfer: Atmosferin 70 km ile 400 km yükseklikler arasında kalan bölgesi. Termosfer, ekzosfer ve mezosferin küçük bir kısmını içerisinde bulundurur. Serbest elektronların ve iyonların dolaştığı bölgedir.(eng. Ionosphere)

İzentalpik: Entalpinin sabit olması durumu(eng. Isentalpic)

İzentropik: Entropinin sabit olması dururmu(eng. Isentropic)

İzobar: 1. Eş basınç. İki noktada basıncın aynı olması dururmu.
2. Proton sayısı farklı, kütle numarası aynı olan atomlar.(eng. Isobar)

İzomer: Bir maddenin farklı moleküler yapıdaki halleri.(eng. Isomer)

İzometrik: Hacmin sabit tutulduğu proseslere izometrik prosesler denir. Ayrıca, çizim yapılırken sabit aralıklara göre yapılmasıdır.(eng. Isometric)

İzopren: Kağuçuğun ana bileşeni. Doymamış, uçucu bir hidrokarbon.(eng. Isoprene)

İzostatik denge: Yer kabuğundaki plakaların aralarındaki denge.(eng. Isostatic equilibrium)

İzotermal: Hiçbir şekilde sıcaklık değişiminin olmadığı proseslere izotermal prosesler denir.(eng. Isothermal)

İzotonik: İki ortamın yoğunluklarının eşit olması durumu.(eng. Isotonic)

J Eğrisi: Bir popülasyondaki üstel büyümeyi tanımlayan bir büyüme eğrisi. Kontrast S eğrisi. (eng. J curve)

Jeolojik harita: Kaya oluşumları ile fay hatları gibi diğer fiziksel özelliklerin dağılımlarını ve aralarındaki ilişkileri gösteren harita. (eng. Geological map)

Jeolojik tehlikeler: Faylar, yanardağlar, heyelanlar, depremler ve toprak çökmeleri gibi, doğal kökenli yâda insan faaliyetinin yol açtığı tehlikeli jeolojik koşullar. (eng. Geological Hazards)

Jeosfer: Yeryüzünün, atmosfer, hidrosfer ve biyosfer dışındaki katı, cansız bölümü. (eng. Geosphere)

Jeotermal enerji: Belli elemanların radyoaktif ayrışmasından oluşan, yeryüzünün iç ısısı; bu ısı, potansiyel olarak büyük ve aslında ulaşılmamış bir enerji kaynağıdır. (eng. Geothermal Energy)

Jet Rüzgarı: Rüzgâr hızı 60 kt.’dan daha hızlı olan ve tipik olarak 1500 nm. uzunluğunda, 200 nm. genişliğinde ve 12000 ft. derinliğinde olan rüzgârdır. Troposfer seviyesinde görülürler. Yatay düzlemde yüksek sıcaklık değişimlerine sebep olurlar. (eng. Jet wind)

Joule: Enerjinin birimi

Jura jeolojik devri: Mezozoik çağda, yaklaşık 208 ile 145 milyon yıl önce arasındaki jeolojik zamanın orta dönemi (eng. Jurassic geological period)

Kaba Kirlilik: Ağır yâda yoğun kirlilik; bir inçin 1/8’inden daha büyük boyutlu istenmeyen herhangi bir madde. (eng. Coarse Pollution)

Kahverengi Duman: Fosil yakıtların nispeten düşük ısıda yanmasından oluşan ve siyah dumandan daha az yoğun duman. (eng. Brown Smoke)

Kalma Süresi: İncelenen bir maddenin bir havuzda yada rezervuarda kaldığı ortalama süre. (eng. Detention Time)

Kalsiyum Hidroksit: Sönmüş kireç diye de bilinen, arıtma süreçlerinde pH ayarlaması ve pıhtılaştırma işlemlerinde kullanılan kalsiyum bileşiği. (eng. Calcium Hydroxide)

Kalıntı: Katı atığın işlenmesi sonucunda ortaya çıkan nihai ürün; yakma işleminden sonra fırında oluşan katı maddelerden ibaret kalıntı. (eng. Remain)

Kalıntı Klor: Klorlama işlemi sonrası suda kalan klor miktarı. (eng. Residual Chlorine)

Kanalizasyon Kapasitesi: Bir kanalizasyon borusunun tutabileceği azami atık su miktarı; beher gün için kişi başına belli sayıda galon olarak ifade edilir. (eng. Sewer Capacity)

Kanalizasyon Sistemi: Kanalizasyon Sistemi

Kanallama: Büyük miktardaki suyun, su düzeyini tehlikeli biçimde yükseltmeksizin iletilmesini sağlamak üzere akıntı kanallarının değiştirilmesi. (eng. Duction)

Kapalı Akifer: Kaya katmanları arasında sıkışıp kalmış yeraltı suyu. (eng. Confined Aquifer)

Kapalı Sistem: Dışındaki nesnelerle madde alışverişi olmayan sistem. (eng. Closed System)

Karboksihemoglobin: Kanda oksijen taşıyan hemoglobin pigmentinin karbon monoksit ile birleştiğinde oluşturduğu bileşik. Bu madde, oksijen taşınımını engelleyip, ölüme yol açar. (eng. Carboxyhemoglobin)

Karbon Ayak İzi: Karbon ayak izi, birim karbondioksit cinsinden ölçülen, üretilen sera gazı miktarı açısından insan faaliyetlerinin çevreye verdiği zararın ölçüsüdür (eng. Carbon Footprint)

Karbon Döngüsü: Karbon atomlarının fiziksel, jeolojik, kimyasal ve diğer süreçler sonucunda atmosfer, okyanuslar, yeryüzü vb. arasındaki dolaşımı. (eng. Carbon Cycle)

Karbon Soğurması: (ABSORPSİYONU YADA ADSORPSİYONU) Aktif karbon kullanılarak yapılan soğurma veya adsorpsiyon. (eng. Carbon Sorption)

Karbondioksit: Yeterli oksijen koşullarında fosil yakıtların yanmasıyla oluşan, atmosferde mevcut bir bileşik. Soluduğumuz oksijeni yayan klorofilli bitkiler içİn gerekli olup kendi başına zehirli değildir, ancak yoğun haldeyken boğucu olabilir. (eng. Carbondioxide)

Karbonmonoksit: Fosil yakıtların yeterince hava ile yanmamasından oluşan, gözle görülmeyen, tatsız, kokusuz ve son derece zehirli bir gaz. (eng. Carbonmonoxide)

Katkı Maddeleri: İstenen nitelikleri ıslah etmek veya istenmeyen nitelikleri gidermek için eklenen maddeler. (eng. Additives)

Katodik Koruma: Metal bazlı yeraltı veya sualtı borularını paslanmaya (oksitlenmeye) karşı koruyan elektrokimyasal yöntem. (eng. Cathodic Protection)

Katran: Kömür ve odunun damıtılmasından sonra geriye kalan siyah yapışkan madde; petrol arıtımı sonucunda oluşan kalıntıyı da ifade eder. (eng. Tar)

Katı Atık: Katı özellikleri taşıyan her türlü atık madde. (eng. Solid Waste)

Katı Atık Yönetimi: Katı atıkların toplanmasını, işlenmesini ve tasfiyesini, ayrıca yeniden işlenerek kullanılmasını planlı biçimde denetleme sistemi. (eng. Solid Waste Management)

Katışık Gıda: Saflığı giderilmiş gıda maddesi. (eng. Immediate Food)

Kaçak: Basınç kontrolü kaybolduğunda ortaya çıkan yağ yada gaz sızıntısı. (eng. Leakage)

Kelat: Deniz suyundan organik materyali ayırmaya yarayan kimyasal ayırma aygıtı; Kelatlamaya yönelik etki maddeleri, köpük oluşumunu önlemek amacıyla deterjanlarda kullanılır. (eng. Kelat)

Kendi Kendine Temizlenme: Özarıtım, Bir su oluşumunun organik atıklarla kirlendikten sonra yeniden arınma konusundaki doğal yönelimi. (eng. Self Purification)

Kentsel Planlama: Kentsel bir alanın fiziksel altyapı, konut ve ulaşım, toprak kullanımı, kentsel büyüme de dâhil, çeşitli öğelerinin planlanması süreci. (eng. Urban Planning)

Kentsel Yüzeysel Akış: Yoğun imar görmüş alanlarda oluşan ve özellikle asılı katılar, zehirli maddeler, bakteriler, besin maddeleri, asbest, yağ, gres yağı ve tuz gibi kaynağı kent sokakları, inşaat malzemeleri ve çöpler olan çeşitli kirleticilerin bulaştığı yüzeysel su akışı. (eng. Urban Surface Flow)

Kimyasal Kirlilik: Gaz, katı yâda sıvı haldeki kimyasal maddelerin etkisiyle havada, suda ve toprakta oluşan kirlilik. (eng. Chemical Pollution)

Kimyasal Mutagenler: Daha sonraki kuşaklarda doğuştan gelen kusurların artışına yol açabilen, kimyasal kökenli potansiyel mutasyon nedenleri. (eng. Chemical Mutagens)

Kimyasal Oksijen İhtiyacı: Bir su örneğindeki organik ve oksitlenebilir inorganik bileşikleri yükseltgemek için gerekli oksijen miktarını ölçen, suyun kalitesiyle ilgili bir gösterge. (eng. Chemical Oxygen Demand)

Kimyasal İşlem: Zehirli, kokulu yada aşındırıcı nitelikteki gazların ve emisyonların arıtılmasında kullanılan kimyasal yöntemler. (eng. Chemical Process)

Kirleten Öder İlkesi: Kirliliğin üstesinden gelmenin bedelini kirleticinin karşılaması gerektiğini savunan ilke. (eng. Pollutant Pay Principle)

Kirletici: Havayı, suyu, toprağı yada çevreni herhangi bir ögesini kirleten madde. (eng. Polluting)

Kirletici Sızıntı: Suyun toprağa gömülü katı atıkların arasından sızarken mevcut asılı ve çözünmüş katı maddeyi ve bakterileri emerek oluşturduğu, bazen yeraltı sularına da karışabilen kirletici. (eng. Contaminant Leak)

Kirli Sisi: Önceleri duman (smoke) ile sisin (fog) birlikte tanımlanması için kullanılmıştır. Daha sonra ise özellikle atmosferde fotokimyasal tepkimeye uğrayan otomobil egzozlarının ve diğer emisyonların yol açtığı kentsel alanlardaki fotokimyasal pusu anlatmak için kullanılmıştır. (eng. Dirty Fog)

Kirliligin Dönüştürülmesi: Sabunun ham maddesi olan donyağını ve hayvan yeminde kullanılan, protein oranı yüksek, yağsız bir ürünü elde etmek için hayvan atıklarının pişirilmesi işlemi. (eng. Conversion of Pollution)

Kirliligin Kaydırılması: Katı atık toplanmasında olduğu gibi, kirliliğin bir alandan yada yöreden bir diğerine kaydırılması. (eng. Lift of Pollution)

Kirlilik (Kirlenme): Çevrenin insan, bitki ve hayvan yaşamı açısından tehlikeli yâda potansiyel olarak tehlikeli olacak derecede kirlenmesi; bozulmayan yada dağılmayan atık materyalin çevreye bırakılması. (eng. Pollution)

Klor: Ağartıcı, oksitleyici etki maddesi olarak su arıtma yada mikrop giderme amacıyla kullanılan halojen eleman; zehirli bir gaz. (eng. Chlorine)

Klor İhtiyacı: Belirli bir hacim pis suda bulunan bütün patojenik bakterileri öldürmek için gerekli klor miktarı. (eng. Chlorine Demand)

Klorlama: Mikropları giderme amacıyla içme suyu yada atık suya klor eklenmesi. (eng. Chlorination)

Klorlanmış Hidrokarbonlar: Organoklorlar diye de adlandırılırlar. Bu maddeler endrin heptaklor, aldrin, toksafen, dieidrin, DDT, klordan ve metoksiklor gibi sentetik zehirler içerir. Bu sentetik zehirler toprakta, akarsu ve deniz dibinde değişmeden kalırlar. (eng. Chlorined Hydrocarbons)

Klorofil: Oksijen üretmek için ışığı ve karbon dioksiti kullanan, bitkilerde bulunan renk maddesi. (eng. Chlorophyll)

Kloroflorokarbon: Aerosol püskürtücülerde, soğutmada, plastik köpükte ve endüstriyel çözücülerde kullanılan, ozon tabakasının tükenmesine yol açan ana faktör olduğu ve sera etkisine katkıda bulunduğu düşünülen son derece kararlı (kalıcı) bileşikler. (eng. Chlorofluorocarbons)

Kobalt 60: Hem insanlara hem de hayvanlara zararlı nitelik taşımakla birlikte tıpta kullanılan radyoaktif kobalt. (eng. Cobalt 60)

Koku Giderme: Uygun olmayan kokuların ve gazların giderilmesi yada önlenmesi. (eng. Odor Removal)

Koku Maddesi: Gazlara koku eklemekte kullanılan ve böylece sızıntılar konusunda uyarıcı olan madde. (eng. Fragrance Substances)

Koliform Bakteriler: İnsanların ve sıcak kanlı hayvanların kalın basaklarında yaşayan ve sudaki konsantrasyonu patojenlerin de bulunabileceğini gösteren indikatör bakteriler. (eng. Coliform Bacteria)

Kollektör: Gaz, sıvı ya da katılardan kirleticileri ayırıp toplayan kirlilik denetleme aygıtı. (eng. Collector)

Kolloidler: Büyüklüğü 10-1000 angstrom arasında değişen, bir başka maddede asılı, çok küçük parçacıklar. (eng. Colloids)

Kompostlama: Katı atık ve çamur gibi organik maddeleri, anaerobik çürütme yoluyla bir tür gübreye dönüştürmekten ibaret biyolojik bir süreç. (eng. Composting)

Kontrol Bendi: Özellikle toprak erozyonunu denetlemek amacıyla kullanılan, suyun ve molozun kanaldaki akışını geciktirmeye yönelik küçük bent. (eng. Control Bench)

Kontur Şeridi Madenciliği: Kontur hatları boyunca yapılan yüzey madenciliği. (eng. Contour Strip Mining)

Koridor Gelişimi: Şerit biçimindeki gelişim; doğrusal bir güzergâh izleyen kentsel gelişim. (eng. Corridor Development)

Koruma: Doğal ve insanların oluşturduğu çevre kaynaklarının (madenIer, su, ormanlar, balık yatakları, vahşi yaşam vb.) tükenme ve israfa karşı ve aynı zamanda güzelliğinin bozulmaması amacıyla korunması, yönetimi ve akılcı kullanımı. (eng. Protection)

Koruma Şeridi: Toprağı rüzgâr erozyonundan korumak için dikilen ağaçlar ve çalılar. (eng. Protection Strip)

Kozmik Işınlar: Uzaydan gelen alfa, beta ve gamma ışınları. Bu ışınlar yeryüzünü etkileyen karmaşık bir radyasyon (ışıma) sistemi oluşturur. (eng. Cosmic Rays)

Kristalleştirme: Sıvı atıkların arıtılmasında atık maddeden suyu ayırmak için kullanılan yöntem. (eng. Crystalization)

Kritik Alanlar: Bataklık ve su taşkınlarına açık alanlar gibi sıkı gelişim kontrolü gerektiren, çevresel yönden hassas yada tehlikeli alanlar. Bazen tarihsel ve arkeolojik yönden özellik taşıyan yöreleri anlatmak için de kullanılır. (eng. Critical Areas)

Kriyosfer: Yeryüzündeki kar ve buz çökeltilerinin bütünü. (eng. Cryosphere)

Kullanma Suyu: Aşırı mineral yada tuz yoğunluğu taşımayan, insan, hayvan yada bakterilerle ilgili zararlı madde birikimi içermeyen, insanların tüketmesine elverişli su. (eng. DHW, Potable Water)

Kullanıcı Dostu: Nasıl kullanılacağı konusunda açıklayıcı bilgi verilmeden nispeten kolayca kullanılabilen makineler ve bilgisayar yazılımını ifade eden niteleme. (eng. User Friendly)

Kullanılabilir Besin: Büyüme için özümlenebilecek durumdaki besleyici eleman yada bileşik miktarı. (eng. Useable Nutrition)

Kum Filtresi: Atık suda askıda bulunan maddeyi süzmeye yarayan kum dolu yatak. (eng. Sand Filter)

Kurakçıl Bitki: Kurak koşullarda yaşayabilen bitki. (eng.Growth Plant)

Kurum: Kısmi yanmadan oluşan ince karbon parçacıkları yada yüksek karbon içeriğine sahip parçacıklar. (eng. Institution)

Kurutma Yatağı: Birincil işlemden sonra, suyun süzülüp buharlaştırılması için lağım çamurunun yayıldığı özel alan. (eng. Sludge Drying Bed)

Kurşun: Biriken bir zehir olup küçük miktarları bile ciddi hastalıklara yâda ölüme yol açan, doğal çevrede bulunan inorganik bir eleman. Bilinen en eski su kirleticilerden biridir ve kurşun boruların su dağıtım şebekesinde kullanılmaları sonucu oluşur. Havada bulunan kurşunun büyük bölümü benzine katkı maddesi olarak konan tetraetil kurşun (TEL) bileşiğinden kaynaklanmaktadır. (eng. Bullet)

Kurşun Arsenat: Bir böcek zahiri türü. (eng. Lead Arsenat)

Kurşunsuz Benzin: Organik kurşun bileşikleri katılmamış benzin. (eng. Unleaded Gasoline)

Kömür Kalitesi: Bir kömürün diğerlerine göre kalite düzeyi. (eng. Coal Quality)

Kömür-Su Karışımı: Boru hatlarında, tankerlerde vb. gerçekleşen, kirliliğe yol açmadan ayrılması zor olan karışım. (eng. Coal-Water Mixture)

Köpük Gidericiler: Köpürmeyi azaltmada kullanılan veya köpük oluşumunu denetlemek için deterjanlara eklenen kimyasal maddeler. (eng. Foam Extractors)

Kükürtün Giderilmesi: Fosil yakıtların kükürt içeriğinin tasfiye edilmesi yâda azaltılması işlemi. (eng.Sulfur Removal)

Kül: Yanan maddelerin bıraktığı kalıntı. (eng. Ash)

Küme İmar: İnşaat alanını aza indirmek amacıyla kümeler halinde yapılan binalar. (eng. Cluster Zoning)

Kümekent: Birleşmiş kentsel topluluklar grubu yada ağı. (eng. Cumeent)

Kırmızı Gelgitler: Kirlilik ve ötrofikasyon sonucunda, deniz planktonu tiplerinin zehirli olabilecek düzeyde yoğunlaşmasıyla kıyı sularının renginin bozulması şekliyle oluşan doğal olay. (eng. Red Tides)

Kırmızı Kil: Nemli tropikal ve subtropikal bölgelere özgü, demir ve alüminyum oksitleri bakımından zengin, oldukça ince kırmızı renkli toprak. (eng. Laterite)

Kıyı Bölgesi: Köklü bitki örtüsünün ortaya çıktığı, güneş ışığının su tabanına nüfuz edebildiği yüksek düzeyde fotosentez olayına olanak veren tatlı sulardaki sığ kıyı bölgesi. (eng. Coast Region)

Kıyı Bölgesi Yönetimi: Kıyı sularının ve su havzalarının, kirlilikten korumak ve azami yararı sağlamak amacıyla yönetimi. (eng. Coast Region Management)

Kıyı Su Bendi: Sel suyunu depolayıp sonra kıyı sularına bırakarak, su denetim sistemi işlevi gören arazi parçası. (eng. Shore Water)

Kıyı Sürüklenmesi: Kırılan dalgaların oluşturduğu akıntılarla kumların denize çekilmesi. Bu durum kıyı koruma planları açısından önem taşır. (eng. Coast Drag)

Kıyısal: Sahilde yada sahil yakınında bulunan; sahille ilgili. (eng. Coast)

LHD: Litre/Hane/Gün. (eng. LHD)

LNG: Sıvılaştırılmış doğal gaz. (eng. LNG)

LPG: Sıvılaştırılmış petrol gazı. (eng. LPG)

LRT: Hafif raylı ulaşım; uzun menzilli taşımacılık. (eng. LRT)

LTC: Laboratuar deneme odası. (eng. LTC)

LV: Sınır değerleri. (eng. Limit Value)

Laer: Gerçekleştirilebilir en düşük emisyon oranı. (eng. Laer)

Lagün: Lağım çamurunun işlenmesinde kullanılan oksitleme havuzu. (eng. Lagoon)

Lağım Çukuru: Konutların pis su depolama tankı. (eng. Sewage Pit)

Le Chatelier Prensibi: Kimyada dengedeki bir sisteme dışarıdan bir etkide bulunulduğunda, sistem bu etkiyi azaltıcı yönde yeni bir denge hali oluşturur. (eng. Le Chatelier Principle)

Lenitik: Kendi kendine temizlenen, hızla akan sular. (eng. Lenitic)

Lentik: Göl, havuz, bataklık gibi kirliliğe maruz durgun sular. (eng. Lentic)

Lidar: (IŞIK SAPTAMA VE UZAKLIK TAYİNİ) Uzak mesafeye yayılmış baca zerrelerini bulmaya yarayan hava kirliliğiyle ilgili teknik. (eng. Lidar)

Liken: Kayalarda ve ağaçlarda oluşan, sülfür dioksit gibi kirletici maddelerin varlığını gösteren suyosunu ve mantar birleşimi. (eng. Lichen)

Limnoloji: Tatlı suların fiziksel, kimyasal ve biyolojik durumlarını inceleyen bilim dalı. (eng. Limnology)

Lindan: Klorlanmış hidrokarbonlar ailesinden dayanıklı suda çözünmeyen bir tarım ilacı. (eng. Linda)

Linyit: (ESMER KÖMÜR) Düşük kalorili bir kömür cinsi. (eng. Lignite)

Litosfer: Genellikle yer yüzeyinden yaklaşık seksen kilometre derinliğe kadar uzanan yer kabuğu katmanı. (eng. Lithosphere)

Lizimetre: Buharlaşma sonucu su kaybı oranını ölçen alet. (eng. Lysimeter)

Liziz: Hücrelerin tahribi (yıkımı). (eng. Liziz)

Magma: Organizmaların nispeten büyük miktarlar halinde yararlandığı karbon, hidrojen, oksijen, azot fosfor, sülfür, potasyum ve kalsiyum gibi mineral besinler.

Makro Besinler: Bataklık topraklarda, lağım sularında ve ayrıca kömür madenlerinde organik maddenin anaerobik koşullarda ayrışmasından oluşan, genellikle bataklık gazı olarak adlandırılan, doğal, renksiz gaz. Atmosferde yoğunluğunun artması sera etkisine yol açar.

Medya: Çok küçük bitkiler ve hayvanlar; hastalığa yol açan bazıları lağım suyunda bulunur.

Membran: Biyolojik işleme tabi tutma süreçlerinde aktif etki maddesi işlevi gören yada indirgeme faaliyetine katkıda bulunan, sıvı atıklarda bulunan mikroskobik bitkiler yada hayvanlar.

Metamorfoz: Bir genin ya da kromozomun yapısındaki aktarılabilir değişim.

Mezofer: [Mutagens] Genleri değiştirme yeteneğine sahip etki maddeleri.

Nikel: Normal olarak insana zarar vermeyen, fakat sıcak karbon monoksitle tepkime ilişkisi içine girince öldürücü bir zehir oluşturan eser element. Öldürücü zehir etkisi otomobillerde yanma sırasında gerçekleşir. (eng. Nickel)

Nitrat Giderme: Nitrattaki azotu indirgemek yoluyla ortamdan uzaklaştırmak. (eng. Denitrification)

Nitratlama: Amonyum iyonunun nitrosomonas ve nitrobakter türünden mikroorganizmalar tarafından nitrit ve nitrat iyonlarına yükseltgenme işlemi. (eng. Nitrification)

Nükleer Enerji: Özellikle elektrik üretimi için nükleer füzyon ya da füzyon ile oluşturulan enerji. Nükleer enerji tesisleri, atık tasfiyesi ve kaza tehlikesi açısından kaygı kaynağıdır.

Ormancılık: Kaynaklarının en verimli kullanımını sağlamak amacıyla ormanların ve orman arazisinin yönetimi. (eng. Forestry)

Ortam: Çevreleyen atmosfer, belli bir yerin çevresi. (eng. Ambient)

Ortam Gürültüsü: Belli bir çevrede fondaki gürültü. (eng. Ambient Noise)

Ortam Havası: Çevreleyen atmosferin işgal ettiği sınırı belli olmayan bölge; soluduğumuz hava. (eng. Ambient Air)

Otobur; Otçul: Bitki tüketerek enerji sağlayan heterotrof organizma. (eng. Herbivore)

Ototrof (Kendibesler): Şeker, nişasta, protein, yağ ve vitamin gibi moleküler yapı oluşturmak için güneş enerjisini tutarak ve kimyasal enerjiye dönüştürerek kendi besinini üreten, kendi kendine beslenen canlılar; fotosentetik bitkiler. (eng. Autotrophs)

Ozon: Oksijenden geçen elektrik boşaltımı ve radyasyonla oluşan, oksijenin tepkimeci, zehirli biçimi. Solunan atmosferde tahriş edici olabilir, stratosfer de ise mor ötesi ışınları süzdüğü için gereklidir. (eng. Ozone)

Ozon Tabakası: Zararlı morötesi radyasyonu süzen, ozon içeren üst atmosfer katmanı. CFC türünden kimyasal maddelerin atmosfere bırakılması sonucunda ozon tabakasının zayıfladığı, bunun da cilt kanserinde artışa yol açacağı hesaplanmaktadır. (eng. Ozone Layer)

Ozonosfer: Yeryüzünün 20-50 kilometre üzerindeki ozon içeren atmosfer katmanı (stratosferin bir bölümü). (eng. Ozonosphere)

Oşinografi: Okyanusların ve denizlerin bütün yönleriyle bilimsel yönden incelenmesi ve araştırılması. (eng. Oceanography)

Ökaryot: Ökaryotlar, hücrelerinde bir çekirdek ve başka organeller içeren bir canlılar grubu olup bilimsel sınıflandırmada arkeler ve bakterilerle beraber tüm canlıları kapsayan üç ana gruptan biridir. (eng. Euakaryote)

Öldürücü Doz 50: Bir maddenin deneneceği canlı grubunun yüzde 50’sini öldürecek ‘tek’ dozluk miktarı. (eng. LD50-Lethal Dose 50)

Ölüm Hızı: Belli bir nüfustaki ölümlerin sayısı. Değişik biçimlerde hesaplanır. Bir hesaplama yöntemi olan kaba ölüm hızı, belli bir coğrafi alanda beher 1.000 kişi başına yıllık ölümlerin toplam sayısıdır. (eng. Mortality Death)

Ön Arıtma: Arıtmanın daha etkili olması için, belli maddelerin birincil işlem öncesinde atık sudan ayrılması süreci. (eng. Pretreatment)

Ön Ozonlama: Ön ozonlama, iki ana etki yoluyla yarı veya tam ölçekli su arıtımı sırasında organik maddenin uzaklaştırılmasını etkiler. (eng. Pre-ozonation)

Örnekleme: Kirli hava, su, vb. den alınan örneklerin toplanması ve incelenmesini ifade eder. (eng. Sampling)

Örselenme: Büyük organik moleküllerin daha küçük moleküllere ayrışmasına ve dengeli materyal oluşumuna yol açan süreç. (eng. Degradation)

Örtü Malzemesi: Katı atıkların dökülüp bırakıldığı çukurlarda, çukurların üzerini örtmekte kullanılan toprak. (eng. Cover Material)

Ötrofikasyon: Atıklarla gelen aşırı besin maddelerinin vejetasyonu uyarmasıyla göllerin çözünmüş oksijen yokluğu sonucunda ölmesine kadar gidebilen yaşlanma süreci. (eng. Eutrophication)

Özümleme Kapasitesi: Tüketilen besinleri vücut maddelerine dönüştürme yeteneği; belli- maddeleri özümleme yeteneği. (eng. Assimilative Capacity)

Öğütme: Katı atıkları küçük parçacıklara indirgeme işlemi. (eng. Milling)

Parçacık: Gaz ya da havada asılı durabilen, gözle görülebilen ya da görünmeyen, katı ya da sıvı, toz, kum, kül ve sis gibi parçacıklar. (eng. Particulate Matter)

Patojen: Hastalık yapan madde veya mikroorganizmalar. (eng. Pathogen)

Pestisit: Zararlı bitki ve hayvanları yok etmekte kullanılan, insan ürünü kimyasal maddeler. Böcek öldürücü, yaprak dökücü ve kemirgen öldürücü türden bazı tarım ilaçları insan faaliyetleri yâda genel sağlık açısından tehdit oluşturabilir. (eng. Pesticides)

Plankton: Deniz, ırmak, gölet ve göl sularında yaşayan ve akıntılarla taşınan çok küçük boyutlarda hayvanlar ve bitkiler.

Polielektrolit: Polielektrolit, genel olarak bir milyondan fazla molekül ağırlığına sahip olan doğal veya sentetik olarak üretilen uzun zincirli organik polimerlerdir. Flokülant. (eng. Polyelectrolyte)

Ppb: Herhangi bir şeyin milyarda birini ifade eder. (eng. Parts per billion)

Ppm: Herhangi bir şeyin milyonda birini de ifade eder. (eng. Parts per million)

Protein: Proteinler, amino asitlerin polimerleşmesi sonucu oluşan polimerlerdir.

Püskürtücü: Basınç altındaki sıvıyı püskürtmek için kullanılan aracı kimyasal. Genellikle kloroflorokarbonlardan oluşan bu gazlar aerosol püskürtme kutularında püskürtücü olarak da yaygın biçimde kullanılır. (eng. Propellant)

Pıhtılaştırma: Fiziko-kimyasal bir ön arıtma süreci. Burada atık suya demir (III) klorür, alüminyum sülfat çözeltileri eklenerek çözünmüş veya koloidal maddelerin yüzen ve çökebilen katılara dönüşmesi sağlanır. (eng. Coagulation)

RNA: Ribonükleik asit, nükleotitlerden oluşan bir polimer.

Radikaller: Kimyada radikaller eşleşmemiş elektronu olan atom, molekül veya iyonlardır. Bu eşleşmemiş elektronlar genelde son derece reaktiftir. Radikaller, yanma, atmosfer kimyası, polimerleşme, plazma kimyası, biyokimya ve pek çok başka kimyasal süreçte önemli rol oynar.

Radyal: Yarıçaplar doğrultusunca yönelmiş olan.

Radyasyon: Elektromanyetik dalgalar ya da parçacıklar biçimindeki enerji emisyonu (yayımı) ya da aktarımı.

Radyoaktif Atık: Nükleer reaktör işlemlerinden ya da tıpta araştırma, askeri ve sinai etkinlikler gibi kaynaklardan üretilen atık. (eng. Radioactive Waste)

Reaksiyon: Birbirini etkileyen maddeler arasında meydana gelen olay, tepkime. (eng. Reaction)

Reaktif: Kimyasal tepkimelere katılan bileşiklere, reaksiyon veren/gösteren anlamına gelen “reaktif” ismi verilir. (eng. Reagent)

Refleksiyon: Homojen bir ortam içerisinde dalgaların yansıtıcı bir yüzeye çarparak yön ve doğrultu değiştirip geldiği ortama geri dönmesi olayı. (eng. Reflection)

Regresyon: İki ya da daha çok değişken arasındaki ilişkiyi ölçmek için kullanılan analiz metodu. (eng. Regression)

Rejenerasyon: Çeşitli canlılarda kopan dokuların belli bir sürede tekrar yenilenmesi süreci. (eng. Regeneration)

Rejim: Akarsuyun akımının yıl içerisinde gösterdiği değişim.

Rekarbonizasyon: Karbonatları bikarbonatlara dönüştürmek ve böylece çözeltiyi karbonatların çökelmesine karşı stabilize etmek için kireç-soda külü yumuşatma işleminde son bir aşama olarak karbondioksit, CO2’nin katılması işlemi.

Renksizleştirme: Renk giderme süreci. (eng. Discoloration)

Reseptör: Almaç. Sinyal transdüksiyonunda yer alan bir proteindir, hücre dışındaki bir sinyali hücre içine taşır. (eng. Receptor)

Respirasyon: Bir organizma ile çevresi arasında gaz alışverişi; havanın solunum organlarına çekilerek temizlenmesinden sonra kirlenen havanın dışarı verilmesi. (eng. Respiration)

Reynolds Sayısı: Akışkanlar mekaniğinde; bir akışkanın, atalet kuvvetlerinin, viskozite kuvvetlerine olan oranıdır ve sonuç olarak bu değer bu iki tip kuvvetin belli bir akış şartı altında birbirine olan göreceli önemini verir.

Rezervuar: Bir şeyin biriktiği, özellikle suların toplandığı veya gerektiğinde kullanılmak üzere konulduğu yer. (eng. Reservoir)

Rezistans: Direnç. (eng. Resistance)

Risk: Bir olayın gerçekleşme olasılığı ve olaydan etkilenme olanağı. (eng. Risk)

Rizosfer: Kök-toprak yüzeyi bölgesi. (eng. Rhizosphere)

Rotasyon: Bir cismin veya yapının kendi ekseni etrafında dönmesi. (eng. Rotation)

Rölatif Nem: Bağıl nem. Havada bulunan su buharına ait kısmi basıncın, aynı sıcaklıktaki suyun denge buhar basıncına oranıdır. (eng. Relative Humidity)

Rüzgar Hızı: Atmosferdeki rüzgarın, hava veya diğer gazların hareket hızıdır. (eng. Wind Speed)

Rüzgar Profili: Rüzgar hızındaki değişimlerin, yüksekliğin ve mesafenin bir fonksiyonu olarak grafik halinde gösterilmesi. (eng. Wind Profile)

S Eğrisi: Bir grafikte bir eğri türü. Tipik olarak hızlı büyüme dönemlerini gösterir, bunu daha yavaş büyüme tekrarları izler. (eng. S Curve)

Sabit Gaz: Özellikle petrol tankerlerinde boş yerleri doldurmak için kullanılan, olağan koşullarda başka maddelerle tepkime ilişkisi içine girmeyen buhar. (eng. Inert Gas)

Salmonella: Gıda zehirlenmesine yol açan ve tifo taşıyabilen, hastalık yapıcı bakteriler. (eng. Salmonella)

Sapma: Belli bir yasanın, kuralın ya da düzenlemenin uygulanmasındaki istisna. (eng. Variance)

Sapma Oranı: Yüksekliğin artmasıyla ısıda meydana gelen düşme oranı. (eng. Lapse Rate)

Saprofit: Organik maddeleri ayrıştırarak yaşayan bitkiler. (eng. Saprophyte)

Satüre: İsteği giderilmiş, tatmin olmuş. Doyma durumuna gelmiş (gaz, sıvı veya elektromıknatıs), meşbu. Doyma noktasına erişmiş olan. (eng. Saturated)

Savak: Arıtma tesislerinin çıkışında suya sabit bir debi sağlamak üzere konulan dikey engel. (eng. Weir)

Sağlık: Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımıyla, sadece hastalık ya da sakatlığın yokluğu değil; fiziksel, zihinsel ve toplumsal yönden tam bir iyilik halidir. (eng. Health)

Sentetik: Kendi kendine mevcut olmayan, sonradan üretilen. (eng. Synthetic)

Septik Sistem: Kanalizasyon sistemi bulunmayan ve inşası mümkün olmayan yerlerde atık su bertarafı için kullanılan yapılardır. (eng. Septic System)

Sera Etkisi: Başta karbon dioksit olmak üzere bazı atmosferik gazlar sera camının etkisini andırır bir etkiye sahiptir; ışığı geçirir ama ısıyı içerde tutar ve ısı artışına yol açar. Atmosfer ile yer arasındaki ısı dengesi, sanayileşmedeki ve fosil yakıtların yanmasındaki artıştan kaynaklanan atmosferik karbon dioksit artışlarından etkilenir; bu ise atmosferdeki ortalama ısıyı yükseltir. Bu gelişmenin, buzulların erimesi ve okyanusun yükselmesi gibi geniş kapsamlı sonuçlar doğuran iklim değişmelerine yol açmasından korkulmaktadır. (eng. Greenhouse Effect)

Sertlik: Bir suyun içerdiği kalsiyum ve magnezyum iyonlarının toplam miktarı. (eng. Hardness)

Ses: Kulağın duyabildiği titreşim, seda, ün. (eng. Sound)

Sezon: Mevsim, dönem. (eng. Season)

Silika: Silika; kum ve kayanın temel bileşenidir. (eng. Silica)

Simbiyotik İlişki: Ortak yaşam. (eng. Symbiotic Relationship)

Sis: Atmosferde asılı durumdaki görülebilir nem. Görüşün 1000 metrenin altına düştüğü atmosfer olayı. (eng. Fog)

Sismik: Depremsel, depremle ilgili. (eng. Seismic)

Sistem: Düzen, dizge. (eng. System)

Soda: Sodyum karbonat, özellikle doğal bir mineral veya endüstriyel bir kimyasal olarak. (eng. Soda)

Sodyum: ‘Na’ simgesi ile gösterilen ve atom numarası 11 olan element. Sodyum yumuşak ve kaygan bir metaldir. (eng. Sodium)

Solar Enerji: Güneş enerjisi, güneşteki hidrojen atomlarının helyum atomlarına dönüşmesi sonucu açığa çıkan ışınım enerjisidir. (eng. Solar Energy)

Solüsyon: Bir ya da daha çok sıvı ya da katının tekdüze dağılmış özdeciklerini içeren bir sıvı ya da katı ortamdan oluşan karışım, anlamdaş eriyik. (eng. Solution)

Sorpsiyon: İçe tutunma. (eng. Sorption)

Soğurucu: Kirli bir gaz emisyonunda gaz karışımı içindeki bileşenleri sıvı ortama aktarmakta kullanılan hava kirliliği denetleme cihazları. (eng. Absorber)

Spektrum: Belli bir nokta içinde pek çok farklı nokta olması durumudur. (eng. Spectrum)

Spesifik: Yalnız bir türe özgü olan, özgül. (eng. Specific)

Spore: Bazı bitkiler ve eğrelti otları ve mantarlar gibi basit organizmalar tarafından üretilen bir üreme hücresi. (eng. Spore)

Stabilizasyon: Atıklardaki aktif organik maddenin nötr materyale dönüşmesi. (eng. Stabilization)

Sterilizasyon: Sterilizasyon, bir ürünün içindeki ya da bir cismin üzerindeki bütün mikropları kesin bir şekilde öldürmek anlamına gelir. (eng. Sterilization)

Stratosfer: Stratosfer, troposferden başlayarak 50 km yüksekliğe kadar uzanır. İçerdiği ozon (O3) molekülleri Güneş’ten gelen ışınları soğurarak bu katmanın ısınmasına yol açar. (eng. Stratosphere)

Stres: Stres, olumsuz koşulların neden olduğu fiziksel, zihinsel veya duygusal gerginlik durumu. (eng. Stress)

Su Arıtma: Çökeltme, pıhtılaştırma, filtrasyon, dezenfeksiyon, yumuşatma ve havalandırma gibi, sudaki zararlı maddeleri giderici ve suyu kullanılır veya içilir hale getirici işlemler. (eng. Water Treatment)

Su Kaybı: Terleme yoluyla bitkilerden ve çeşitli şekillerde yerin yüzeyinden buharlaşan toplam su miktarı. (eng. Evapotranspiration)

Su Kirliliği: Suyun yararlı kullanımını etkileyecek miktarlarda kimyasal, fiziksel yâda biyolojik maddelerin katılmasıyla kalitesinin bozulması. Su kirlenmesinin en yaygın kaynakları; yetersiz evsel atık su arıtma tesisleri, endüstriyel atıkların boşaltılması, yüzeysel akış, madencilik faaliyetleri ve sulamadır. (eng. Water Pollution)

Substrat: Substrat, biyokimyada enzimlerin tepkimelerinde işlenen maddelere verilen addır. (eng. Substrate)

Suyun Sızması: Suyun kayalardan ya da topraktan aşağılara doğru sızarak (süzülerek) inmesi. (eng. Percolation)

Süblimleşme: Katı maddelerin ısıtılınca, ara bir hal olan sıvı hâle geçmeden doğrudan gaz hâle geçmesi. Süblimleşme endotermik faz değişimidir. (eng. Sublimation)

Sülfür: Çok çeşitli ticari ve tıbbi kullanım alanlarına sahip, metalik olmayan eleman. (eng. Sulfur)

Sürdürülebilirlik: Daimi olma yeteneğidir. Dünyanın doğal kaynaklarının lüzumsuz kullanımının engellenerek, kaynaklara zarar vermeden kalkınmak. (eng. Sustainability)

Süreç: Belirli bir amaca ulaşmak için atılan bir dizi eylem veya adım. (eng. Process)

Süzme: Sıvı atık arıtımında kullanılan, bakterileri ve diğer organizmaları azaltırken çökelmemiş atık maddeyi ve koloidIeri ayıran ve atığı taneli maddelerden oluşan bir katmandan geçirerek süzme sağlayan işlem. Lağım suyu arıtım filtreleri genellikle kumlu filtrelerdir, basınçlı süzme ise çamurun suyunun ayrılmasında kullanılır. (eng. Filtration)

Süzülme: Yüzeyden akan suyu toprağın soğurması; toprağın suyu akarsulara ve yüzey akıntılarına aşamalı olarak bırakan bir depo gibi işlev görmesine olanak sağlayan süzülme (sızma) süreci. (eng. Infiltration)

Sıkıştırma: Atık maddenin fiziksel olarak küçültülmesi. (eng. Compaction)

Sıyırma: Suyun yüzeyinden petrolün yada pislik katmanının mekanik yöntemle alınması. (eng. Skimming)

Sızdırma: Yağmur suyunun etkisiyle kirletici sızıntının bir toprak yâda atık materyal katmanından ayrılması süreci. (eng. Leaching)

Sızıntı: Yüzey suyunun topraktan geçerek aşağılara yönelmesi hareketi. (eng. Seepage)

Şerit Gelişme: Geniş yol cephesi, tek katlı binaların baskınlığı, ortak otoyol erişimine sınırlı güven, otoyol dışında herhangi bir mevcut yerleşime bağlantı eksikliği, karayolu dışında çevredeki arazi kullanımlarına bağlantı, çevredeki arazi kullanımları ile koordinasyon eksikliği ve yayalar için sınırlı erişilebilirlik gibi özelliklerden üç veya daha fazlasını içeren bir kamu yolu boyunca doğrusal ticari gelişme. (eng. Strip Development)

Taban Alanı Katsayısı: Yapılacak inşaatın taban oturum alanının arsaya oranı. (eng. Floor Area Ratio)

Taksonomi: Organizmlar için sınıflandırma bilimi. (eng. Taxonomy)

Tarımsal Kirlilik: Tarımsal faaliyetler sonucu oluşan atıklar. (eng. Agricultural Pollution)

Tayga: Kozalaklı bitkilerden oluşan orman kuşağı. (eng. Taiga)

Taşıma Kapasitesi: Bir sistemde çevre niteliğinin bozulmadan nüfus nedeniyle meydana gelen artışı kaldırmadaki azami yetenek. (eng. Carrying Capacity)

Taşıyıcı: Hastalık, enfeksiyon ya da parazit taşıyan organizma. (eng. Vector)

Tehlikeli Atıklar: Canlı sağlığı ve çevre için tehlikeli olan, zararlılık potansiyeli taşıyan maddeleri içeren, maden ve petrol üretiminden, tarımdan, endüstriden, evsel faaliyetlerden, arıtılmış veya arıtılmamış çamurlardan kaynaklanan atıklardır. (eng. Hazardous Wastes)

Teknolojik Afet: Biyolojik, kimyasal, nükleer ve ulaşım afetleri ve terör dahil olmak üzere doğal olmayan nedenlerin neden olduğu afet. (eng. Technological Disaster)

Teknolojik Tehlike: Doğal bir tehlikenin aksine insanlar tarafından yaratılan tehlike. (eng. Technological Hazard)

Uranyum: Nükleer enerji üretimi için gerekli radyoaktif metalik eleman. (eng. Uranium)

Uyum: Canlı organizmaların çevre koşullarının üstesinden gelme yeteneği.

Uçucu Kül: Baca gazının taşıdığı düşük yoğunlukta, yanıcı olmayan parçacıklar. (eng. Fly Ash)

Üretici: Fotosentez ile büyüyen canlılar; bitkiler. (eng. Producer)

Üretim Reaktörü: Parçalanmayan atomları, aynı ya da farklı elemanlı parçalanabilir atomlara dönüştüren ve tükettiğinden fazla yakıt üreten reaktör. (eng. Breeder)

Üst Katman: Sıhhi bir katı atık gömme işleminde, atığın sıkıştırılmış katmanı ile nihai örtünün oluşturduğu bölüm. (eng. Lift)

Üstüne Doldurma Sistemi: Yakıt taşıyan gemilerde denizi kirletmekten kaçınmak amacıyla yeni yüklemeyi denize dökülmeyip tanklarda bırakılmış kalıntı ve yıkama suyu karışımının üzerine yapma yöntemi. Daha sonra uygun tesislerin bulunduğu limanlarda petrol ve su, birbirinden ayrılmak için gerekli işlemlere tabii tutulurlar. (eng. Load on Top System)

Üçüncül Arıtma: İkincil işlemden sonra gelen atık suyu arıtma işlemi. Bu aşamada, belli amaçlarla kullanmaya elverişli su elde etmek üzere organik kirleticiler, çözünmüş inorganik tuzlar, fosfor ve azot giderilir. (eng. Tertiary Treatment)

VOC: Uçucu organik bileşikler. (eng. Volatile organic compounds)

Vahşi Yaşam Yönetimi: Türlerin doğal ekosistemlerinde bakımı ve geliştirilmesi; çevre dengesinin ve tür çesitliliğinin korunması. (eng. Wildlife Management)

Venturi Gaz Yıkayıcısı: Gazlardan tozu gidermeye yarayan sulu yıkayıcı tipi. (eng. Venturi Scrubbir)

Veri: Analizlerde ya da yorumlarda kullanılan, sonuç çıkarmaya yarayan bilgi ya da olgular. (eng. Data)

Vinil Klorid: Kanser yapabilen, PVC gibi plastik madde üretiminde kullanılan kimyasal bileşik. (eng. Vinyl Chloride)

Yağmur Ormanı: Yıllık yağışın yüksek olduğu sık ağaçlık; bazı yörelerde yok edilme tehdidi altında bulunan, birçok eşsiz ağaç türünü içeren global bir bitki örtüsü tipi. (eng. Rain Forest)

Yaşam Döngüsü: Bir canlının yumurta döllenmesinden ölüme kadar geçirdiği değişik asamalar. (eng. Life cycle)

Yaşam Ortamı: Bir organizmanın ya da organizma grubunun yerleştiği, fiziksel çevrenin görece bir örnekliliği ve ilgili bütün biyolojik türlerin sıkı etkileşimi ile belirlenen doğal çevre. Yaşama ortamı çöl, tropik orman, çayırlık alan, kutup tundrası ya da buz denizi olabilir. (eng. Habitat)

Yenilenebilir Enerji Kaynağı: Güneş enerjisi, rüzgar enerjisi, jeotermal enerji, su enerjisi, biokütle enerjisi, gelgit enerjisi ve üretici nükleer enerji reaktörleri gibi kendiliğinden yenilenebilir, kullanmakla eksilmeyen enerji kaynakları. (eng. Renewable Energy Source)

Yenilenebilir Kaynak: Kendini doğal biçimde yenileyen ya da insan müdahalesiyle yenilenebilen, ağaç, hava ya da su gibi doğal kaynaklar. (eng. Renewable Resource)

Yenilenemez Kaynak: Sınırlı olarak bulunan mineral gibi doğal, kural olarak cansız kaynak. (eng. Nonrenewable Resource)

Yeraltı Su Düzeyi: Taban yatağında biriken yer altı suyunun düzeyi. (eng. Water Table)

Yeraltı Suyu: Yerüstü (yüzey) su kaynaklarından sızıntı ya da yağmur yoluyla yenilenen, yer yüzeyinin altında yutaklanan su oluşumları. (eng. Groundwater)

Yeraltı Suyu Kirliliği: Yer altı suyu kirliliğinin başlıca kaynakları lağım suyu tesisatı, lağım çukurları vb. ile kıyı bölgelerinde tuzlu su sızıntılarıdır. (eng. Groundwater Pollution)

Yerüstü Suyu: Okyanuslar da dahil, yeryüzündeki bütün suları tanımlamakta kullanılan geniş kapsamlı terim. Dar anlamıyla ise akarsu yataklarında bulunan suyu ifade eder. (eng. Surface Water)

Yetersiz Beslenme: Organizmanın varlığını sürdürmesi ve büyümesi için gerekli asli metabolizma ögelerinden birinde ya da birkaçında genellikle beslenme eksikliğinden kaynaklanan yetersizlik durumu. (eng. Malnutrition)

Yeşil Devrim: Yoğun gübre ve geliştirilmiş sulama sistemi kullanımı ve özellikle buğday ve pirinç gibi ürün tohumlarının yeni çeşitlerinin benimsenmesi yoluyla daha başarılı tarımsal verim elde edilmesini ifade eder. (eng. Green Revolution)

Yeşil Kuşak: Bir yerleşim alanı çevresinde yer alan, yapılaşma olmayan toprak kuşağı. (eng. Green Belt)

Zehirli Madde: Değişik biçimlerde maruz kalma sonucu zarara yol açabilen kimyasal madde. (eng. Toxic Substance)

Zift: Yüzeyleri havanın etkilerine karşı dayanıklı kılmak ya da yol yüzeylerini kaplamakta kullanılan petrol kalıntısı. (eng. Bitumen)

Zooplankton: Hayvansal plankton. Fitoplankton ile beslenir. Konstantrasyonundaki değişim çevresel değişime işaret edebilir. (eng. Zooplankton)