Aralık 2019’da Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan ve bütün dünyayı etkisi altına alan bir salgına dönüşen yeni tip koronavirüs, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından resmi adı SARS-CoV-2 (Şiddetli Akut Solunum Sendromu-Koronavirus-2) olarak belirlenmiştir. COVID-19 şiddetli akut solunum sendromuna neden olur ve bulaşıcılığı çok yüksektir. Bugüne kadar milyonlarca insanın ölümüne sebep olan bu virüsün kişiden kişiye yayılımının yanında çevreye yayılımının azaltılması da son derece önemlidir. Bu nedenle yüzey sularında, yeraltı sularında, musluk suyunda, atık sularda ve kanalizasyon çamurunda birçok analiz ve test yapılmaktadır. Son zamanlarda en çok merak edilen ve araştırılan konulardan biri de koronavirüsün atık sulardan bulaşıp bulaşmamasıdır.
ATIK SULARDA KORONAVİRÜS TESPİTİ VE GİDERİLMESİ
Türkiye, 7 Mayıs 2020 tarihinde, İstanbul’un önemli atık su arıtma tesislerinin COVID-19 RT-qPCR seviyelerini bildirerek, pandeminin erken evrelerinde atık su bazlı izleme çalışmalarına başlayan birkaç ülke arasında yerini almıştır. Nisan-Haziran 2020 tarihleri arasında yapılan “Türkiye Atık sularında ve çamurlarında SARS-CoV-2 Taranması ile COVID-19 Yayılımının İncelenmesi’ adlı çalışma kapsamında 81 ilin atık su arıtma tesislerinde İstanbul özelinde ise tüm atık su arıtma tesislerinde- SARS-CoV-2 virüsü analizleri ile COVID-19 yayılımı incelenmiştir ve yalnızca 7 ilin atık su ve çamur örneklerinde tespit edilmiştir. Ayrıca laboratuvar testlerinde, 10 güne kadar musluk suyunda ve 100 güne kadar atık suda canlı kalabildiği bulunmuştur.
Aynı zamanda atık sularda koronavirüsün izlenmesinde görevli olan arıtma tesisi personelleri için gerekli koruyucu önlemlerin alınması ve herhangi bir enfeksiyon ya da bulaşa karşı risklerin ortadan kaldırılması da çok önemlidir.
Mevcut su arıtma rutini COVID-19’u ortadan kaldırmak için onaylanmadığından, bu virüslerin sudan tamamen uzaklaştırılmasını sağlamak için ekstra adımlar atılması gerekmektedir. Ayrıca yapılan çalışmalar ile koronavirüsün yapısının bozulup inhibe olması için en verimli yöntemin klor, ozon, UV vb. dezenfeksiyon işlemleri olduğu ortaya çıkmıştır. Bu nedenle atık su arıtma tesislerindeki (ATT) dezenfeksiyon ünitelerinin görevi bu dönemde çok büyüktür. Ancak ülkemizde 603 ATT’ den sadece 53 tanesinde dezenfeksiyon ünitesi vardır ve bu rakam acil bir dezenfeksiyon işlemi için yetersizdir.
Çıkış suyu kalitesinin sürekli olarak izlenmesi de salgını kontrol altında tutmada göz ardı edilmemesi gereken bir konudur. Çünkü virüs içeren arıtılmış atık sular ve arıtma çamurları ikincil bulaşmaya neden olabilir.
ATIK SULARDAN COVID-19 YAYILIMI MÜMKÜN MÜ?
Bugüne kadar dünya çapında yapılan araştırmalarda bazı bölgelerin atık sularında koronavirüsün varlığı tespit edilse de henüz bu virüsün atık sulardan bulaştığına ve yayılım gösterdiğine dair bir kanıt bulunmamaktadır. Ancak söz konusu tüm dünyaya yayılmakta olan bir salgın olduğunda hiçbir olasılık göz ardı edilmemelidir. Gerekli önlemlerin arttırılması için ekonomik, çevre dostu farklı arıtma yöntemleri geliştirilmeli ve ilave dezenfeksiyon üniteleri sisteme dahil edilmelidir.
En eski yıllardan beri ortaya çıkan salgın hastalıkların sebebinin ekolojik ve çevresel bozulma olduğu bir gerçektir. Bu nedenle çevre yönetimini en iyi şekilde uygulamak ve önlemleri sıkı tutmakta fayda vardır. Bu konuyla ilgili araştırmalar halen devam etmektedir.
Kaynaklar
Akkurt, Ş., & Merve, Oğuz (2021). Atıksularda Koronavirüslerin Varlığı, Akıbeti Ve Giderimi: COVID-19 Üzerine Bir Derleme. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (23), 330-340.
G. Qu, X. Li, L. Hu ve G. Jiang, Yeni Koronavirüsün (COVID-19) Bulaşmasında Çevresel Faktörlerin Rolü Üzerine Zorunlu Araştırma İhtiyacı . Environ. Sci. Technol. 2020 , 54 , 3730 , DOI: 10.1021 / acs.est.0c01102 , 2020.
KOVİD-19 (SARS-CoV-2) VİRÜSÜNÜN BULAŞMA RİSKİNİN KULLANILMIŞ SULARIN YENİDEN KULLANILMASI PERSPEKTİFİNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ. (Nisan,2020). T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, ANKARA, 4-6.
SU ve ATIKSU YÖNETİMİNDE COVID-19 ETKİSİ DEĞERLENDİRİLMESİ. (Nisan, 2020). TMMOB Çevre Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi.
