28 Kasım-12 Aralık 2023 tarihinde Birleşik Arap Emirlikleri (BAE)’nde düzenlenen COP28, BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’ni imzalayan 198 ülkenin katılımıyla gerçekleştirildi.
Katılımcı sayısı, geçen yıla kıyasla neredeyse iki kat artarak 30 yıllık COP zirveleri tarihindeki en yüksek seviyeye ulaştı. Türkiye, 1045 delegenin kayıt yaptırmasıyla diğer ülkeler arasında yedinci sırada yer aldı.
COP28’de hangi kararlar alındı?
1) Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCCC) 28. Taraflar Konferansı (COP28) ülkelere “fosil yakıtlardan uzaklaşma” çağrısının yapıldığı final metninin kabul edilmesiyle sona erdi. Fosil yakıtlardan uzaklaşma çağrısı yetersiz bulundu. [1]
2) Kayıp ve Hasar Fonu’nun kurulduğu açılış genel kurulunda, BAE, Almanya, İngiltere, Japonya ve ABD yeni taahhütlerde bulundu.[2]
- BAE, fon için 100 milyon dolar yatırım yaparken, ABD tarihteki en büyük emisyona sebep olmasına rağmen 17,5 milyon dolar taahhüt etti.
- COP28’de taahhüt edilen 700 milyon dolarlık fon, ihtiyaç duyulanın %0,2’sinden azını karşılıyor. Fonların daha fazla mobilize edilmesi ve hesap verebilirlik talep ediliyor.
3) Küresel Karbonsuzlaştırma Hızlandırıcısı (GDA), temiz enerji artışını hedefleyerek ve metan emisyonlarını azaltarak Paris Anlaşması’nın hedeflerini destekliyor.[3]
- Geleceğin enerji sistemini hızla ölçeklendirmek, günümüzün enerji sisteminin karbondan arındırılması ve metan ve diğer CO2 olmayan sera gazlarına (GHG’ler) odaklanmaktadır.
- Küresel Karbonsuzlaştırma Hızlandırıcısı (GDA), küresel soğutma emisyonlarını 2050 yılına kadar %68 oranında azaltmayı hedefleyen Küresel Soğutma Taahhüdü’nü de içerir.
Daha çok ülke klimayı benimsedikçe üç katına çıkması beklenen bu emisyonlar şu anda küresel toplamın yüzde yedisini oluşturuyor.
- GDA, yüksek emisyon salan sektörlerde karbondan arındırmayı hızlandırmayı amaçlayan Endüstriyel Geçiş Hızlandırıcısı (ITA)’nın lansmanını da içeriyor. Politika yapıcıları, teknik uzmanları ve mali destekçileri endüstrilerle işbirliğine teşvik ederek, yatırımların kilidini açmayı ve emisyon azaltma projelerini ölçeklendirmeyi hedefliyor.
4) Küresel Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Taahhüdü’ne imza atan 123 ülke, önemli taahhütlerde bulundu. [4]
- İmzacılar, metan emisyonlarını aşamalı olarak ortadan kaldırmanın yanı sıra, küresel yenilenebilir enerji kapasitesini 2030 yılına kadar üç katına çıkararak 2022’deki mevcut 3,4 terawatt’tan 2030’a kadar 11 terawatt’a çıkarmayı ve küresel ortalama yıllık enerji verimliliği iyileştirme oranını her yıl yaklaşık %2’den %4’ün üzerine, iki katına çıkarmayı taahhüt etti.
- İmzacı ülkeler arasında Türkiye, Çin, Hindistan ve Güney Afrika bulunmuyor.
5) Küresel petrol üretiminin %40’ından fazlasını temsil eden 50 şirket, Petrol ve Gaz Karbonsuzlaştırma Tüzüğü’nü (OGDC) imzalayarak metan emisyonlarını sıfırlamayı taahhüt etti. [5]
- Rutin alevlenmeyi 2030’a kadar sona erdirmeyi ve en geç 2050’ye kadar toplam net sıfır operasyona ulaşma sözü verdi. İmzacı şirketlere buradan ulaşabilirsiniz. [5]
COP28 Türkiye için nasıl geçti?
- Türkiye COP28’in en önemli gündem maddelerinden olan fosil yakıtlardan çıkış konusuna ilk günden karşı çıktı.
- Yenilenebilir enerji kapasitesinin 2030 yılına kadar üç katına çıkarılmasını taahhüt eden ülkeler arasında da yer almadı.
- Türkiye COP28’in son gününde zirvede belirlenen sekiz girişime imzacı olarak katıldı.
Türkiye COP28’de katıldığı girişimler:
- İklim Kulübü
Geçen sene düzenlenen G7 Zirvesinde Almanya’nın öncülüğünde kurulan İklim Kulübü, COP28’de ilk kez toplandı. Kulübün hedefi endüstrilerin karbonsuzlaşması. Ekonomik büyümeyi büyük ölçüde fosil yakıtlardan arındırarak endüstriyel süreçleri, küresel ısınmaya sebep olan gazların salımını en aza indirir şekilde devam ettirmek.
- Kritik Ham Maddeler Kulübü
AB’nin öncülük ettiği kulüp enerji dönüşümünde gittikçe kritik hale gelecek ham maddelerin güvenli ve sürdürülebilir tedariğine odaklanıyor.
- Dayanıklı Gıda Sistemleri, Sürdürülebilir Tarım ve İklim Eylemine ilişkin Emirlik Deklarasyonu
30’dan fazla ülkenin katıldığı deklarasyon tarım işletmelerinin kırılganlığını azaltırken gıda güvenliğinin sağlanması, tarımda ve gıda sistemlerinde su kullanımının iyileştirilmesi gibi hedefler içeriyor. Buna karşın COP28’den gıda sistemlerinin geleceğini güvence altına alacak somut bir sonuç alınamadı.
- Buzul Dostları Grubu
- Beton ve Çimentoda Atılım
Kanada ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) ortak liderliğindeki girişim dünya çapında karbon ayak izi en yüksek endüstrilerden biri olan çimentonun karbonsuzlaşması konusunda ortak hareket edilmesini vaat ediyor. COP26’da başlayan Atılım girişimi bugüne kadar enerji, karayolu ulaşımı, çelik, hidrojen ve tarımı kapsamıştı. Bu yıl girişime binalar, çimento ve beton dahil oldu. Girişim böylelikle küresel salımların yüzde 60’ından sorumlu sektörleri kapsadığını açıklıyor.
- İklim İçin Mangrov İttifakı
Birleşik Arap Emirlikleri’nin öncülüğünde kurulan ittifakın lideri mangrov ormanlarının en fazla risk altında olduğu ülkelerden biri olan Endonezya. Endonezya’da 2030 yılına kadar 15 milyon hektar ormanın restore edilmesi ve korunması öne çıkarılan planlar arasındaydı.
- COP28’de Eğitim ve İklim Değişikliği Ortak Gündemi Bildirgesi
2022 yılında “küresel eğitim krizine yanıt olarak” Birleşmiş Milletler ev sahipliğinde düzenlenen Eğitimi Dönüştürmek Zirvesi’nde, “Eğitimin Yeşillendirilmesi Ortaklığı” ortaya çıkmıştı. Farklı ülkelerin ve sivil toplum örgütlerinin yer aldığı ortaklığın onaya sunmak üzere hazırladığı “Eğitim ve İklim Değişikliği için Ortak Gündem Bildirgesi’ne imza atan ülkeler, iklim-akıllı eğitim sistemleri oluşturmak için, iklim değişikliğine uyum ve azaltım ile bu alanlarda yatırım yapmaya yönelik hedefler belirlemeyi ve bunlara yönelik uygulamalar yapmayı taahhüt ediyor.
- İklim ve Sağlık Deklarasyonu
Sağlık ve iklim değişikliği arasındaki bağlantıları ortaya koymak amacıyla, sağlık sistemlerinin dönüştürülmesi, sağlığın çevresel belirleyicilerinin ele alınması ve toplulukların ve savunmasız nüfusların korunmasının sağlanmasına vurgu yapan hem azaltım hem de uyum programları için 1 milyar ABD doları tutarında fon sağlandığı görüldü.
- İklim Eylemi İçin Yüksek Hedefli Çok Düzeyli Ortaklıklar Koalisyonu (CHAMP)
Ülkeler, Ulusal Katkı Beyanları, (NDC’ler), Ulusal Adaptasyon Planları (NAP’ler), Ulusal Biyoçeşitlilik Stratejileri ve Eylem Planları (NBSAP’ler) ve Uzun Vadeli Düşük Emisyon Kalkınma Stratejileri (LT-LEDS) dahil iklim stratejilerinin planlanması, finansmanı, uygulanması ve izlenmesini taahhüt ediyor.
- Kamu Gözetimi Kurumu Başkanı Dr.Hasan Özçelik’in COP28 mesajında bahsettikleri:
Türkiye, ISSB Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları’nı benimseyen öncü ülkelerden biri oldu.
Türkiye’nin Uluslararası Sürdürülebilirlik Standartları’nı benimsemesi ve sürdürülebilirlik raporlaması süreci 2024’te başlıyor.
Bu kapsamda Türkiye’nin sürdürülebilirlik raporlaması ve güvence denetimi süreçlerine ilişkin tarihler:
Aralık 2023: Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları’nın yayımlanması ve uygulama kapsamının belirlenmesi
2024: İlk raporlama dönemi
2025: İlk sürdürülebilirlik raporlarının yayımlanması 2026: Sürdürülebilirlik raporlarına ilişkin güvence denetimlerine başlanması.
