Yaşam Döngü Analizi bir ürün sisteminin yaşam döngüsü boyunca girdilerinin, çıktılarının ve potansiyel çevresel etkilerinin değerlendirilmesidir. Yaşam döngüsü bir ürün ya da hizmet üretiminde kullanılan hammaddelerin elde edilmesinden başlayarak, ilgili tüm üretim, sevkiyat, tüketici tarafından kullanım ve kullanım sonrası atık olarak bertarafı da kapsayan yaşam döngüsünün farklı aşamalarındaki çevresel etkilerini belirlemek, raporlamak ve yönetmek için kullanılır.. YDA bir ürün ya da hizmetin tüm yaşam döngülerini ve bunların birbiriyle bağlantılarını bütünsel olarak değerlendirir. Bunun sonucunda değerlendirilmekte olan ürün ya da hizmetin “beşikten mezara” tüm süreçlerinde ortaya çıkabilecek her tür çevresel etki kümülatif olarak ortaya konmuş olur.Yaşam döngüsü analizinin (YDA) amaç ve kapsamının tanımlanması,yaşam döngüsü envanter analizi, yaşam döngüsü etki değerlendirmesi, yorumlama, raporlama ve eleştirel inceleme, YDA’nın sınırlamaları, dahil olmak üzere yaşam döngüsü analizinin ilkelerini ve çerçevesini ISO 14040 açıklar.[1]
Yaşam döngüsü değerlendirme aşamaları şu şekilde sıralanabilir:
Hedef ve Kapsam Tanımı: Bu aşamada çalışmanın amacı, kapsamı, sınırları ve detaylandırma düzeyi tanımlanır.
Envanter Analizleri: Bu aşamada çalışılan sistemin kapsamı dahilinde gerçekleşecek enerji, su, ham madde kullanımı ve bunlara bağlı çevresel emisyonları belirlenir.
Etki Analizleri: Envanter analizi aşamasında belirlenen enerji, su, hammadde kullanımı ile çevresel emisyonların insan sağlığı ve çevresel değerler üzerindeki olası etkileri değerlendirilir.
Yorumlama: Envanter ve etki analizi aşamalarının sonuçları değerlendirilerek karşılaştırılanlar arasından tercih edilecek ürün, süreç ya da hizmet seçilir. Bu seçim esnasında yapılan tahminler ve var olan belirsizlikler LCA kapsamında açık bir şekilde belirtilir.
Yaşam döngü analizi için bir örnek vermek gerekirse;
Yiyecek üretimi için kullanılan mevcut sistemlerin çevreye çeşitli olumsuz etkileri bulunmaktadır.Bu çalışmada asıl amaç, domates ketçabının yaşam döngüsündeki önemli çevresel girdi ve çıktıları ve çevresel etki bazında “etkin noktaları” belirlemektir. Çalışma tarımsal üretim, endüstriyel üretim, paketleme, taşıma, tüketim ve atık yönetimi süreçlerini kapsamaktadır. Bunun yanı sıra enerji tüketimi ve emisyonlar da değerlendirilmiş ve potansiyel çevresel etkileri incelenmiştir. İncelenen etki kategorilerinde paketleme ve yiyecek işlemenin önemli “etkin noktalar” olduğu görülmüştür.
İsveç’te piyasada en çok paya sahip olan ve 1 kg’lık kırmızı plastik şişelerde satışa sunulan bir marka ile çalışıldığında ürünün yaşam döngüsü şu şekilde özetlenmiştir:Domateslerin yetiştirilmesi ve Akdeniz ülkelerinde domates salçası haline getirilmesi, domates salçasının İsveç’e nakliyesi ve işlenerek ketçap haline getirilmesi. Daha sonra ketçabın paketlenmesi, tüketiciye sunulacağı perakendecilere taşınması, kullanımı ve şişelerin atık olarak tasfiyesi.[2]
YDA çalışmasının sonuçları aşağıda özetlenmiştir:
• Evlerde buzdolabında saklama için harcanan enerji toplam enerji ihtiyacının yaklaşık yüzde10 ila 50’sini oluşturmaktadır.
• Yiyecek işleme ve paketleme aşamalarında yakıt tüketimleri çok fazla olduğundan, küresel ısınmaya olan katkıları da yüksek olmaktadır.
• Yiyecek işleme aşaması asidifikasyona yol açmaktadır.
• Ötröfikasyona ve toksisiteye en büyük katkıyı yapan aşama domateslerin yetiştirilmesidir.
• Toplam çevresel emisyonlar en fazla üretim aşamasından daha sonra ise domateslerin yetiştirilmesi aşamasından kaynaklanmaktadır.
